Διαβάσαμε και προτείνουμε: Νικήτρια σκόνη του Κώστα Καλτσά

 

Το μυθιστόρημα "Νικήτρια Σκόνη" του Κώστα Καλτσά αποτελεί ένα εντυπωσιακό ντεμπούτο στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, με μια αφηγηματική προσέγγιση που ξεπερνά τη συνηθισμένη ιστορική ανασκόπηση και εστιάζει στη διαγενεακή κληρονομιά του τραύματος. Ο συγγραφέας, με σπουδές στη βιολογία και διδακτορικό στη Δημιουργική Γραφή, αποδεικνύει πως η λογοτεχνία δεν απαιτεί αποκλειστική ακαδημαϊκή προσήλωση, αλλά βαθιά κατανόηση της ιστορικής εμπειρίας και ευρηματική αφήγηση.

Το βιβλίο εκτείνεται χρονικά από το τέλος της Κατοχής και τον ελληνικό Εμφύλιο μέχρι το δημοψήφισμα του 2015, συνδέοντας τρεις γενιές μιας οικογένειας με τα κομβικά γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η δομή του έργου είναι τριμερής, με κάθε ενότητα να εστιάζει σε μια διαφορετική περίοδο και χαρακτήρα, ενώ η αφήγηση εναλλάσσεται μεταξύ της προσωπικής εμπειρίας και των συλλογικών ιστορικών συμβάντων. Η επιλογή του Καλτσά να ενσωματώσει διαφορετικές φωνές –από στρατιωτικούς και πολιτικούς μέχρι καθημερινούς ανθρώπους που φέρουν το βάρος της ιστορίας– προσφέρει μια πολυπρισματική και συχνά αντιφατική θέαση του παρελθόντος.

Το βιβλίο εξερευνά τη μνήμη, την ταυτότητα και τον τρόπο με τον οποίο το παρελθόν στοιχειώνει το παρόν. Οι ήρωες του Καλτσά δεν είναι απλώς παρατηρητές της Ιστορίας, αλλά θύματα και θύτες της, εγκλωβισμένοι σε ένα διαρκές ερώτημα: είναι ποτέ δυνατή η απόδραση από το βάρος των προηγούμενων γενεών; Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τη μεταφορά των "φαντασμάτων" με τρόπο που δεν περιορίζεται μόνο στη λογοτεχνική αλληγορία, αλλά γίνεται σχεδόν μια μεταφυσική αναγκαιότητα για την ερμηνεία της πραγματικότητας.

Η γραφή του Καλτσά είναι στιβαρή, με έντονο λυρισμό και συχνά ελλειπτική διατύπωση, που ενισχύει το αίσθημα της υπόγειας έντασης. Οι διάλογοι είναι φυσικοί και καλοδουλεμένοι, ενώ η ενσωμάτωση ιστορικών ντοκουμέντων και αποσπασμάτων από σύγχρονες πηγές προσδίδει μια αίσθηση ρεαλισμού και αμεσότητας. Η γλωσσική ευελιξία του συγγραφέα του επιτρέπει να μεταβαίνει από την αυστηρή, σχεδόν ψυχρή αφήγηση των γεγονότων στην ποιητικότητα των προσωπικών στιγμών, δημιουργώντας μια ισορροπία ανάμεσα στο ιστορικό και το βιωματικό στοιχείο.

Δυνατά σημεία

- Πρωτότυπη προσέγγιση της ιστορίας: Αντί να επικεντρώνεται σε ένα μόνο ιστορικό γεγονός, το βιβλίο διατρέχει δεκαετίες και εξετάζει την ιστορία ως ζωντανό οργανισμό που εξελίσσεται και επηρεάζει τις ζωές των ανθρώπων.

- Πολυφωνική αφήγηση: Η χρήση πολλαπλών οπτικών γωνιών δίνει βάθος στους χαρακτήρες και αποφεύγει τον διδακτισμό.

- Ισορροπία ανάμεσα στο προσωπικό και το πολιτικό: Το βιβλίο καταφέρνει να είναι ταυτόχρονα οικογενειακή σάγκα και ανάλυση της ελληνικής κοινωνίας.

Αδύναμα σημεία

- Απαιτητική δομή: Η εναλλαγή περιόδων και αφηγηματικών φωνών μπορεί να δυσκολέψει τον αναγνώστη, ειδικά αν δεν είναι εξοικειωμένος με την ιστορική συγκυρία.

- Η έντονη θεματική εστίαση στο τραύμα μπορεί να δημιουργήσει συναισθηματική κόπωση: Αν και η προσέγγιση αυτή είναι σκόπιμη, κάποιοι αναγνώστες ίσως την βρουν βαριά.

Το Νικήτρια Σκόνη είναι ένα τολμηρό και ώριμο ντεμπούτο που δεν διστάζει να αναμετρηθεί με την Ιστορία και τη συλλογική μνήμη. Η φιλόδοξη αφήγησή του και η λογοτεχνική του αξία το καθιστούν ένα από τα πιο αξιοπρόσεκτα ελληνικά μυθιστορήματα των τελευταίων ετών. 

Ο Καλτσάς δείχνει πως η ιστορική λογοτεχνία μπορεί να είναι ζωντανή, πολυεπίπεδη και συναρπαστική, αρκεί να γραφτεί με την κατάλληλη αφηγηματική μαεστρία.

Της Αλεξίας Βλάρα, 24/3/2025