Ραφαέλα Χαμπίπη: "Αν δε γίνεις μέρος του όλου, αν δεν αισθανθείς άνθρωπος, πως θα αναγνωρίσεις το είδωλό σου;"

 Η Ραφαέλα Χαμπίπη, με τη συλλογή της Βία και Φόμο, καταθέτει μια τολμηρή ποιητική αφήγηση για τον σύγχρονο άνθρωπο, τις αγωνίες και τις αντιφάσεις του. Σε μια εποχή όπου η πίεση να υπερισχύσουμε, να προλάβουμε, να ανήκουμε, διαμορφώνει τον ψυχισμό μας, η ποίησή της στέκεται ως μια ανοιχτή πρόσκληση για προβληματισμό. Με αμεσότητα και εξωστρεφή ειλικρίνεια, η Χαμπίπη δεν αποφεύγει τις δύσκολες αλήθειες, αλλά τις αναδεικνύει μέσα από στίχους που ισορροπούν ανάμεσα στο προσωπικό και το συλλογικό τραύμα. Σε αυτή τη συζήτηση, μας μιλά για τη βία της καθημερινότητας, τον φόβο της απώλειας, τη δύναμη της ποίησης ως καταγραφής και κινητοποίησης και, πάνω απ’ όλα, για την ανάγκη του ανθρώπου να βρει την ταυτότητά του μέσα στο σύνολο.

Ο τίτλος της συλλογής σας, Βία και Φόμο, είναι ιδιαίτερα δυνατός. Τι σας οδήγησε στην επιλογή αυτού του τίτλου και πώς σχετίζεται με τα θέματα που εξερευνάτε στα ποιήματά σας; 

Μια καθημερινή μέρα είναι πια, μια βίαιη μέρα. Ο τεράστιος ανταγωνισμός και το άγχος «μη μείνουμε πίσω», είναι βία που ξεκινά από τις πρώτες τάξεις του σχολείου και μας ακολουθεί στην ενήλικη ζωή. Βλέπουμε την καταστροφή του κόσμου στις οθόνες μας, στο δρόμο για τις δουλειές μας, όπου θα αντιμετωπίσουμε άλλες, μικρότερου μεγέθους καταστροφές, οι οποίες όμως θα μας επηρεάσουν με όλους τους τρόπους, ψυχολογικούς, σωματικούς, οικονομικούς. Πρέπει να τα κάνουμε όλα τη στιγμή που δε γίνεται τίποτα για εμάς. Όταν έγραφα τη συλλογή – που τότε δεν ήξερα ακριβώς τι μορφή και κατάληξη θα είχε – παρατηρούσα αυτή την κοινή θεματική, την βίαιη ώθηση να υπερισχύσουμε, να φανούμε ανώτεροι των περιστάσεων, τη στιγμή που όλα καταρρέουν. Σαν ατομικότητες να αναδειχθούμε φαντασμαγορικά μέσα από τα συντρίμμια. Πόσο μη ανθρώπινο.

Η βία και ο φόβος της απώλειας (FOMO – Fear of Missing Out) είναι δύο έννοιες που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη εποχή. Πώς τις προσεγγίζετε μέσα από την ποίησή σας; 

Αισθάνομαι πως είμαστε και μόνοι και όλοι μαζί σε αυτό. Κάπως μοιραζόμαστε μια απομόνωση. Ο ψηφιακός και ο αναλογικός κόσμος αλληλοκαλύπτονται σε σημείο που η ταυτότητά μας στον πρώτο μοιάζει να αποτελεί έγκυρο ενδεικτικό στοιχείο του δεύτερου. Η δράση μας ως πολιτικά όντα, οι προσωπικές μας επιλογές, η επαγγελματική μας πορεία, η αισθητική μας, οι ανησυχίες και τα προβλήματά μας μπαίνουν βίαια στη δημόσια σφαίρα και εμείς οι ίδιοι μπαίνουμε σε μια σύγκριση. Με φίλους, με αγνώστους, με ινδάλματα, ακόμη και με τους παλιούς και νέους μας εαυτούς. Ακόμα δεν καταλαβαίνω τι ακριβώς είναι η αυτοβελτίωση, το new year new me και τα περιβόητα «σκαλιά» που μάλλον πρέπει να ανέβουμε. Όπως αναφέρατε σε σχέση με το FOMO, μιλάμε για απώλεια. Ένα από τα πρώτα ποιήματα τα συλλογής ονομάζεται «Πένθος». Πενθούμε αυτά που δεν προλαβαίνουμε. Είναι φοβερά ψυχοφθόρο αυτό το άγχος, πως κάτι διαρκώς δεν προλαβαίνεις, πως όλο και κάτι χάνεις. Πως οι φίλοι σου περνούν καλύτερα από εσένα στη ζωή τους. Ο κατακερματισμός που βιώνουμε και οι πολλαπλές τάσεις στις οποίες καλούμαστε να ενσωματωθούμε ή και να εναντιωθούμε απαιτούν στομάχι. Μέσα από την συλλογή προσπάθησα να προσεγγίσω το αίσθημα ναυτίας.

Τα ποιήματά σας φαίνεται να έχουν μια ωμή, άμεση γραφή, χωρίς περιστροφές. Ήταν αυτή η επιλογή σας εξαρχής ή προέκυψε φυσικά μέσα από το γράψιμο; 

Επιλογή ήταν να μην την αλλάξω. Οι περιστροφές δε μου ταιριάζουν σε κανένα πλαίσιο. Σε σχέση με τη συλλογή, περισσότερο έως και αποκλειστικά με απασχόλησε η εξώστρεφης ειλικρίνεια. Από την πρώτη στιγμή που ο λυγμός μετουσιώθηκε σε λέξη, γεννήθηκε κάτι που δε θα τολμούσα να υποβάλλω σε κοπτοραπτική. Από τη στιγμή που προωθούνται τα κείμενα στο κοινό, παύουν να μου ανήκουν και ευτυχώς γίνονται κομμάτι του κάθε αναγνώστη το οποίο μπλέκεται στη δική του ιστορία, στα δικά του βιώματα. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν τέθηκε ποτέ το ερώτημα της μη φυσικότητας. Κάτι διαφορετικό δε θα ήμουν ούτε εγώ αλλά ούτε θα μπορούσε και να φτάσει εκεί που θα γίνει αντιληπτό, θα μπορέσει να ταιριάξει. 

Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη εμπειρία ή προβληματισμός που αποτέλεσε αφετηρία για τη συγγραφή αυτής της συλλογής; 

Συχνά οι εμπειρίες είναι κοινές, τα γεγονότα είναι που παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις. Όταν ξεκίνησα να γράφω, παρατηρούσα πως εγώ και οι άνθρωποί μου περνούσαμε μια μεταβατική περίοδο που άφηνε τα σημάδια της πάνω μας. Έπρεπε να αποφασίσουμε τι σημαίνει για εμάς ενηλικίωση. Για πρώτη φορά είδαμε πόσο μικροί είμαστε σε σχέση με αυτό που νομίζαμε. Οι επιλογές ήταν ή το δέχεσαι και πας σπίτι σου ή βγαίνεις έξω. Τρόμος. Κρατάς ένα πτυχίο, πας για τελευταία φορά σε ένα στέκι πριν μπει λουκέτο, κοιτάς τους φίλους σου με τους οποίους δεν βγαίνεις και τόσο συχνά πια και σκέφτεσαι «Και τώρα τι»; Και είναι ένα ερώτημα στο οποίο η συγκυρία μας καλεί να επιστρέφουμε.  

Η ποίηση σας μοιάζει να ισορροπεί ανάμεσα στο προσωπικό και το συλλογικό τραύμα. Πώς βιώνετε αυτή τη δυναμική; 

Ανησυχώ. Παρόλα αυτά προσπαθώ να αποτυπώνω όσα φοβάμαι και για όσα ελπίζω. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε έρθει κοντά μέσα από το συλλογικό πένθος αλλά και την οργή. Τα κείμενά μου είναι ο αντικατοπτρισμός μιας πραγματικότητας που δε θα μπορούσε να υπάρχει έξω από το σύνολο. Το προσωπικό τραύμα συνομιλεί με το συλλογικό, έχουν μια αμφίδρομη σχέση που καταλήγει και σε αιμορραγία και σε θεραπεία. Μου δίνει δύναμη η παραδοχή πως έχουμε μόνο ο ένας τον άλλον. Σε πολλά ποιήματα με απασχολεί η έννοια της ταυτότητας. Αν δε γίνεις μέρος του όλου, αν δεν αισθανθείς άνθρωπος, πως θα αναγνωρίσεις το είδωλό σου; 

Πιστεύετε ότι η ποίηση μπορεί να λειτουργήσει ως μέσο απελευθέρωσης από τα κοινωνικά άγχη και την καταπίεση ή απλώς να τα καταγράψει και να τα καταγγείλει; 

Τίποτα δε στέκεται χωρίς πρόσημο. Η καταγραφή απέναντι στην αποσιώπηση είναι μια καταγγελία. Οι τρόποι απελευθέρωσης από οτιδήποτε μας περιορίζει ποικίλουν. Το θέμα είναι το μετά. Πως αυτό εμπνέει και στη συνέχεια κινητοποιεί. Η τέχνη γενικότερα έχει αυτή τη δύναμη. 

Ποιο συναίσθημα θα θέλατε να αφήσει η συλλογή σας στον αναγνώστη μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσης; 

Εκείνο που έχει ανάγκη.

Σκέφτεστε ήδη το επόμενο βήμα σας στη γραφή; Αν ναι, θα παραμείνετε στον ίδιο ποιητικό κόσμο ή θα εξερευνήσετε διαφορετικές θεματικές και ύφη;

Η γραφή συμπορεύεται με την ανάγνωση και την παρατήρηση. Μελετάω και εκφράζομαι μέσα από ιστορίες δικές μου αλλά και άλλων, παλιές και νέες. Δε χρειάζεται να σκεφτώ κάτι ούτε να προαποφασίσω. 

Της Αλεξίας Βλάρα, 28/03/2025