Είδαμε και προτείνουμε: Νεκρές ψυχές του Νικολάι Γκόγκολ

 

Η θεατρική μεταφορά των Νεκρών Ψυχών από τη Σοφία Καραγιάννη και την ομάδα GAFF αποτελεί ένα σπάνιο καλλιτεχνικό γεγονός, που επαναφέρει στη σκηνή ένα από τα πιο ευφυή, σατιρικά και βαθιά ανθρώπινα έργα της ρωσικής λογοτεχνίας. Ο Νικολάι Γκόγκολ, με την ασύγκριτη διεισδυτικότητά του, καταφέρνει να σκιαγραφήσει έναν κόσμο παράλογο, γεμάτο διαφθορά, ψευδαισθήσεις και κοινωνικές αγκυλώσεις, που παραμένει επίκαιρος ακόμα και σήμερα. Η μεταφορά αυτού του αριστουργήματος στη σκηνή αποτελεί άθλο, όμως η παράσταση τον πετυχαίνει με τρόπο μοναδικό.  

Ο Γκόγκολ, ένας από τους πιο επιδραστικούς συγγραφείς του 19ου αιώνα, υπήρξε πρωτοπόρος στη ρωσική λογοτεχνία, συνδυάζοντας τη σάτιρα με τον λυρισμό και το υπαρξιακό βάθος. Οι Νεκρές Ψυχές (1842) είναι ένα μυθιστόρημα-ποταμός, μια ειρωνική τοιχογραφία της τσαρικής Ρωσίας, όπου η διαφθορά, η απληστία και η ματαιοδοξία αποτυπώνονται με χιούμορ και αμείλικτη διορατικότητα. Ο κεντρικός ήρωας, ο τυχοδιώκτης Πάβελ Ιβάνοβιτς Τσιτσίκωφ, περιπλανιέται στην ύπαιθρο, αγοράζοντας τις "νεκρές ψυχές" των δουλοπάροικων που έχουν πεθάνει, με σκοπό να εξαπατήσει το σύστημα και να ανέλθει κοινωνικά.  

Ο Γκόγκολ μέσα από αυτή τη φαινομενικά απλή ιστορία χτίζει ένα αριστοτεχνικό ψυχογράφημα της εποχής του, σχολιάζοντας την αδηφαγία της εξουσίας, την υποκρισία της κοινωνίας και την ανθρώπινη ματαιότητα. Η αγωνία του συγγραφέα να αφυπνίσει το κοινό του διαπερνά κάθε γραμμή του έργου και η σκηνική του μεταφορά φέρνει στο φως αυτήν ακριβώς την ένταση.  

Η Σοφία Καραγιάννη αναμετριέται με το τεράστιο αυτό έργο και το αποδίδει με μαεστρία και ευρηματικότητα, αποφεύγοντας κάθε στατικότητα και μετατρέποντας την παράσταση σε μια καταιγιστική εμπειρία. Η αφήγηση ρέει αβίαστα, με σκηνοθετικές επιλογές που ισορροπούν άψογα ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό. Η σκηνική οικονομία είναι αξιοθαύμαστη, καθώς το έργο ξετυλίγεται με ρυθμό που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον, αποφεύγοντας τις περιττές φλυαρίες.  

Η αισθητική της παράστασης δίνει έμφαση στην ατμόσφαιρα της εποχής, αλλά με μια σύγχρονη θεατρική ματιά. Το λιτό αλλά ευρηματικό σκηνικό δημιουργεί έναν χώρο ανοιχτό στις ερμηνείες, όπου κυριαρχούν οι χαρακτήρες και οι έντονες εναλλαγές συναισθημάτων. Οι φωτισμοί και η μουσική συμβάλλουν στην υπερβατική διάσταση του έργου, εντείνοντας το υπαρξιακό του βάθος.  

Οι ηθοποιοί δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό, αποδίδοντας με ακρίβεια και πάθος την ιδιοσυγκρασία των εκκεντρικών χαρακτήρων του έργου. Ο πρωταγωνιστής, Ιωσήφ Ιωσηφίδης, στον ρόλο του Τσιτσίκωφ, καθηλώνει με την ερμηνεία του, αποτυπώνοντας το δίπολο γοητείας και κυνισμού που χαρακτηρίζει τον ήρωα. Ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται την ειρωνεία και τη λεπτή κλιμάκωση του χαρακτήρα του αποδεικνύει την απόλυτη κατανόηση του έργου και της φιλοσοφίας του Γκόγκολ.  

Το υπόλοιπο καστ υποστηρίζει επάξια το εγχείρημα, με αξιομνημόνευτες στιγμές γέλιου, συγκίνησης και σάτιρας. Ο κάθε χαρακτήρας είναι ένα κομμάτι του διεφθαρμένου κοινωνικού μωσαϊκού που ο Γκόγκολ αποτυπώνει με τόση σαφήνεια, και οι ηθοποιοί αναδεικνύουν αυτήν την πολυπλοκότητα με απολαυστική ευρηματικότητα.  

Οι Νεκρές Ψυχές δεν είναι απλώς μια καλοστημένη παράσταση – είναι ένα θεατρικό γεγονός που μας υπενθυμίζει γιατί ο Γκόγκολ παραμένει διαχρονικός και επίκαιρος. Μέσα από μια απολαυστική, καλοκουρδισμένη θεατρική εμπειρία, η ομάδα GAFF κατορθώνει να μας ταξιδέψει σε έναν κόσμο γεμάτο παράνοια, αλλά και οδυνηρή αλήθεια.  

Αν αγαπάτε το δυνατό, ουσιαστικό θέατρο, μην το σκέφτεστε – κλείστε το εισιτήριό σας πριν γίνει sold out. Αυτή η παράσταση είναι από εκείνες που δεν βλέπει κανείς συχνά και που μένουν ανεξίτηλες στη μνήμη. Ένα ταξίδι στον κόσμο του Γκόγκολ που αξίζει κάθε λεπτό!

Της Αλεξίας Βλάρα, 27/03/2025