ΠΡΟΦΕΤΑ ΣΑΡΑ:" Οι ιστορίες άλλωστε των λαών που εμπλέκονται στην κληρονομιά και την ανατροφή μου, είναι τόσο έντονες που αδύνατον να τις αγνοήσεις, μπορείς μόνο να χτίσεις επάνω τους".

 

1.     Το "Al Tira (Μη φοβάσαι)" αγγίζει σύνθετα θέματα όπως η τρομοκρατία, η ταυτότητα και η αφοσίωση. Τι σας ενέπνευσε να εξερευνήσετε αυτά τα ζητήματα στη συγγραφή σας;

Η τρομοκρατία είναι μια μάστιγα. Τα πλοκάμια της δεν φτάνουν ιδιαίτερα εδώ, όμως για εκατομμύρια ανθρώπους είναι μια εφιαλτική πραγματικότητα. Γνωρίζοντας πράγματα και πολλά από πρώτο χέρι, ήταν αναπόφευκτο να γράψω γι’ αυτά. Το να γνωρίζεις και να αγαπάς την ταυτότητά σου, τις ρίζες σου, αυτό που βρίσκεται στα γονίδια σου, είναι αυτό που καθορίζει της ισορροπίες σου στο τρελό ταξίδι της ζωής. Το να μπορείς να αναγνωρίζεις τα καλύτερα και μέσα από αυτά να χτίζεις τις αξίες σου, είναι το ζητούμενο. Έτσι κατακτάς και το προτέρημα να αφοσιώνεσαι εκεί που νιώθεις και όχι εκεί που σου λένε… Έχεις επιλογές και αυτές αντικατοπτρίζουν τις αξίες σου.

2.     Η πρωταγωνίστρια σας, η Έστερ Ναβάρο, είναι ένας πολύπλοκος χαρακτήρας με πλούσιο υπόβαθρο. Πώς αναπτύξατε τον χαρακτήρα της και πώς επηρέασε η κληρονομιά της την εξέλιξη της ιστορίας;

Αυτό ήταν το μόνο εύκολο. Το υπόβαθρο της Έστερ μοιάζει πολύ με το δικό μου. Η πορεία της, τα συναισθήματα της, μεγάλα κομμάτια από τα βιώματα της, σε επίπεδο ταυτότητας, είναι δικά μου. Η ιστορία των γονέων της, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, μοιάζει με των δικών μου ή άλλων σαν εμένα. Επιπλέον ο πατέρας μου ήταν ζωγράφος οπότε αυτό ήταν ένα επιπλέον κίνητρο να διαμορφώσω τον χαρακτήρα της. Πολλά, πάρα πολλά από τα σημεία αυτής της ιστορίας, είναι πραγματικότητα μου. Μια μυθοπλασία που δεν ξεφεύγει πολύ από την αληθινή ζωή και την καθημερινότητα εκατομμυρίων.

3.     Πώς καταφέρνετε να ισορροπείτε το προσωπικό, συναισθηματικό ταξίδι των χαρακτήρων σας με τα ευρύτερα κοινωνικοπολιτικά θέματα του βιβλίου;

Προσπάθησα να κρατήσω ισορροπίες, γνωρίζοντας και νιώθοντας πολλά. Είναι δύσκολο όταν μπλέκονται θρησκείες, ιδεολογίες, καταγωγές. Στο όνομα της θρησκείας άλλωστε έχουν γίνει τα χειρότερα εγκλήματα.  Μια πολύ χαρακτηριστική φράση του βιβλίου, δοσμένη από τον πράκτορα της αντιτρομοκρατικής: «ο τρομοκράτης του ενός, είναι ο μαχητής ελευθερίας του άλλου», κυριαρχούσε στο μυαλό μου. Σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογώ τις απώλειες αθώων όμως, όποιος και αν είναι ο στόχος. Επιπλέον, υπάρχει μια μεγάλη αλήθεια που ίσως δεν σκέφτονται πολλοί. Είναι όλα τα  επίκτητα του φανατισμού που λαμβάνεις στη ζωή σου, που σε κατευθύνουν. Μέχρι ένα σημείο μπορώ να τα καταλάβω. Και αυτό ήθελα να περάσω. Το ότι είμαι στην μια πλευρά της ιστορίας, δεν σημαίνει πως δεν αντιλαμβάνομαι την άλλη. Δεν κρατώ ίσες αποστάσεις, όμως. Ξέρω που πατώ και την ιστορία του λαού που αποτελεί την υπόστασή μου.  Ο Μανιχαϊσμός δεν υφίσταται στον κόσμο μας.

4.     Υπάρχει έντονο ψυχολογικό στοιχείο στη σχέση μεταξύ της Έστερ και του Αρί, του πράκτορα της αντιτρομοκρατικής. Μπορείτε να μας πείτε πώς προσεγγίσατε τη δυναμική τους στη συγγραφή;

Μεγάλωσαν σε δυο διαφορετικούς  κόσμους. Τυχαίνει να τους γνωρίζω και τους δυο.  Η Έστερ είναι μια εβραία γεννημένη και μεγαλωμένη έξω από το κέντρο όλων των αντιπαραθέσεων. Βλέπει ότι βλέπει ο υπόλοιπος κόσμος αν και ξέρει κάτι παραπάνω. Ζει και ευδοκιμεί, απόλυτα ασφαλής, σε μια προοδευτική οικογένεια. Ελεύθερη. Ο Αρί  έχει βιώσει μόνο απώλειες. Έχει χάσει πολλά προσπαθώντας να προστατέψει. Έχει μεγαλώσει σε μια χώρα όπου το αύριο που μοχθείς είναι ανασφαλές και η ευημερία δεν είναι αυτονόητη, ούτε εξασφαλισμένη. Αλλά ακόμα και σε αυτά τα διαφορετικά σύμπαντα, όταν οι αξίες είναι ίδιες, τότε αγγίζεις τον κοινό κόσμο. Αυτό είναι το νόημα. Χωρίς παρεκκλίσεις, χωρίς ψέματα, χωρίς προπαγάνδα, χωρίς πολιτικά παιχνίδια, οι άνθρωποι μπορούν να ανοιχτούν, να καταλάβουν, να συμπλεύσουν. Και να ερωτευθούν.

5.     Η προδοσία είναι ένα κεντρικό θέμα στην ιστορία. Πιστεύετε ότι οι αναγνώστες σας θα ταυτιστούν με τον εσωτερικό αγώνα της Έστερ ανάμεσα στην αγάπη, την αφοσίωση και την επιβίωση;

Αυτός είναι ο σκοπός. Μια προδοσία ποτέ δεν είναι καλή. Στην περίπτωση της Έστερ, είναι ακόμα χειρότερα γιατί το «σε προδίδω για να σε σώσω» έχει μόνο ένα υπόβαθρο: την εμπιστοσύνη. Και είναι τόσο οξύμωρο. Εμπιστοσύνη στην ακεραιότητα και το ήθος του ανθρώπου που προδίδει. Εμπιστοσύνη σε αυτούς που τον προδίδει ότι θα κάνουν το σωστό σε κάθε περίπτωση. Οξύμωρο και ψυχοφθόρο. Προσωπικά δεν είχα ποτέ ανάλογη εμπειρία και ειλικρινά δεν θέλω ποτέ να βρεθώ εκεί, πιστεύω όμως, πως θα έπαιρνα πάνω κάτω τις ίδιες αποφάσεις. Η αφοσίωση και η αγάπη είναι πολύ δυνατά συναισθήματα και όταν προδίδονται, πονούν. Τίποτα όμως δεν συγκρίνεται με την προδοσία της εμπιστοσύνης. Γι’ αυτό όσα κάνει η Έστερ είναι τόσο δύσκολα, γι’ αυτό και ο μεγάλος εσωτερικός της αγώνας.

6.     Αναφέρατε ότι η δουλειά σας στον τουρισμό διεύρυνε τους ορίζοντές σας. Πώς επηρεάζουν τα ταξίδια σας τη συγγραφή σας και τα σκηνικά των ιστοριών σας;

Απίστευτα πολύ. Πρώτα από όλα ανοίγει ο κόσμος στον οποίο ζεις. Διαφορετικές εικόνες περνούν μέσα του. Και αλλάζουν αυτά που ήξερες. Ταξιδεύοντας, μορφώνεις το πνεύμα σου και την ψυχή σου. Ζεις στη ζωή άλλων που ούτε καν ήξερες ότι υπάρχουν. Μαθαίνεις να αγαπάς τη ζωή και διαπιστώνεις πώς ότι αγαπούσες πριν, ήταν πάντα μικρότερο ή λιγότερο. Αυτό θα στο πουν και όλοι όσοι ταξιδεύουν ακόμα και για αναψυχή. Το μυστικό όμως είναι να αφήσεις τους λαούς που συναντάς να σου «μιλήσουν». Να διαμορφώσουν, όχι απλά να μορφώσουν το πνεύμα σου. Να βαθύνουν τις αντιλήψεις σου για τον μοναδικό πλανήτη που ζεις. Επιπλέον η ιστορία πάντα με σαγήνευε. Το να περπατώ στην λεωφόρο των Σφιγγών στο ναό του Λούξορ, να ανεβαίνω τα σκαλιά της πυραμίδας του Κουκουλκάν ή να τριγυρνώ στη Αρχαία Αγορά της Αθήνα, πατώντας στα ίδια ακριβώς βήματα ανθρώπων πριν από χιλιάδες χρόνια είναι μια συγκλονιστική αίσθηση. Με παρασέρνει να αναρωτιέμαι τι σκέφτονταν όταν βρίσκονταν στο ίδιο μέρος, πώς ήταν η ζωή τους, πού έδιναν την πίστη τους, πώς αγαπούσαν;   

7.     Ξεκινήσατε να γράφετε ιστορίες από μικρή ηλικία. Τι σας κράτησε να συνεχίσετε να γράφετε όλα αυτά τα χρόνια και τι σας ώθησε τελικά να μοιραστείτε το έργο σας με ένα ευρύτερο κοινό;

Διάβαζα πάντα. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, κυκλοφορούσα με ένα βιβλίο παντού μέσα στο σπίτι. Μέχρι να τελειώσω το δημοτικό, η εικόνα μου να κάθομαι στο τραπέζι με ένα βιβλίο ανοιχτό δίπλα μου και να τρώω διαβάζοντας, ήταν απόλυτα φυσιολογική στην οικογένεια. Ένα από τα πρώτα βιβλία που με σημάδεψαν ήταν το «Χωρίς αγάπη» του Νέστορα Μάτσα, πολύ καλού φίλου του πατέρα μου. Πόσο πολύ έκλαψα. Πόσο πολύ έκλαιγα κάθε φορά που το διάβαζα. Ο πατέρας μου με παρηγόρησε την πρώτη φορά λέγοντας πως είναι απλά μια συγκινητική ιστορία, δεν είχε συμβεί πραγματικά. Και αυτό με συγκλόνισε. Το πώς κατάφερε κάποιος με την γραφή, με την σκέψη του να με κάνει να νιώσω τόσο έντονα. Ήμουν  σχεδόν εννέα χρονών. Αυτός ήταν η αιτία που ξεκίνησα να γράφω μικρά πραγματάκια, αυτά που η φαντασία μου γεννούσε. Μια φαντασία που με κάθε βιβλίο που διάβαζα, ψήλωνε, μεγάλωνε, γινόταν τεράστια. Δεν τολμούσα όμως να δημοσιεύσω τίποτα. Όσα έγραφα ήταν για μένα. Μέχρι που δεν ήταν… Το πρώτο βιβλίο έφτασε στις προθήκες, έντεκα χρόνια μετά την συγγραφή του.

8.     Πολλοί συγγραφείς θεωρούν τη συγγραφή μια βαθιά προσωπική διαδικασία. Βλέπετε τον εαυτό σας ή άτομα που γνωρίζετε στους χαρακτήρες σας ή είναι καθαρά φανταστικές δημιουργίες;

Είναι μια προσωπική διαδικασία. Ακόμα και αν δεν υπάρχεις εσύ ο ίδιος εκεί μέσα ή τα δικά σου βιώματα, υπάρχουν άνθρωποι που σε άγγιξαν, καταστάσεις που είδες από κοντά, συναισθήματα άλλων που βίωσες. Είναι πάντα η ζωή σου και η ζωή των άλλων. Ακόμα και αν πλέκω μια ιστορία εντελώς άγνωστη, με πρόσωπα εντελώς φανταστικά, πάντα μετρώ τα δικά μου συναισθήματα για να την ολοκληρώσω.

9.     Η πρωταγωνίστρια έχει ισχυρούς δεσμούς με την Ελλάδα και το Ισραήλ. Πώς επηρεάζουν αυτοί οι πολιτισμικοί δεσμοί την ιστορία και γιατί ήταν σημαντικό για εσάς να συμπεριλάβετε αυτές τις συγκεκριμένες κληρονομιές;

Είναι οι δικοί μου δεσμοί. Κάποιες περιγραφές αυτούσιες, κάποιες όχι. Ο πατέρας μου, εβραίος από την Θεσσαλονίκη, ήταν ένας από τους επιζώντες του Άουσβιτς-Μπιργκενάου. Η μητέρα μου ήταν Ελληνίδα, χριστιανή. Ένας από τους πολύ καλούς μου φίλους ήταν μουσουλμάνος. Μεγάλωσα μέσα σε ένα περίεργο κράμα πολιτισμικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων, όπου από όλες τις πλευρές, όλοι οι δικοί μου αγαπημένοι άνθρωποι με έσπρωχναν να ασπαστώ τα καλύτερα και να αγαπήσω τα πάντα.  Γιορτάζαμε τα Χριστούγεννα, το Γιόμ Κιπούρ και ακολουθούσα τον φίλο μου στην νηστεία του Ραμαζανιού, μαθαίνοντας όσα περισσότερα μπορούσα. Οι ιστορίες άλλωστε των λαών που εμπλέκονται στην κληρονομιά και την ανατροφή μου, είναι τόσο έντονες που αδύνατον να τις αγνοήσεις. Μπορείς μόνο να χτίσεις επάνω τους.

10. Ποια είναι η διαδικασία συγγραφής σας; Ακολουθείτε συγκεκριμένο πρόγραμμα ή γράφετε όποτε σας έρχεται έμπνευση;

Δοκίμασα κάποια στιγμή να γράψω κάτι επειδή είχα καιρό να το κάνω. Δεν δούλεψε καλά και το σταμάτησα, περιμένοντας την έμπνευση. Πάντα αυτή. Έμπνευση από μια προσωπική στιγμή, από ένα όνομα, από ένα γεγονός. Έγραψα για την Νικήτα, ορμώμενη από κάτι αστείο που μου συνέβη. Έγραψα για την Κασσάνδρα γιατί  ξαφνικά ένα βράδυ μου ήρθε το όνομα και όσα αρνητικά το κυκλώνανε από την μυθολογία μας,  σκεπτόμενη πώς θα μπορούσε να μεγαλώνει μια κοπέλα με ένα δυσοίωνο όνομα. Έγραψα για την Έστερ γιατί κάποια στιγμή, τα παιδικά βιώματα βγήκαν στην επιφάνεια. Θα έλεγα πώς όλα ξεκινούν από ένα όνομα.      

11. Έχετε ανήσυχο και περιπετειώδες πνεύμα, και φαίνεται ότι η μηχανή σας είναι σημαντικό κομμάτι της ζωής σας. Μεταφέρεται αυτό το αίσθημα ελευθερίας και ανεξαρτησίας στους χαρακτήρες σας ή στο στυλ γραφής σας;

Μόνο όσοι ζουν πάνω σε μια μηχανή μπορούν να νιώσουν απόλυτα αυτό το συναίσθημα. Εγώ το απορροφώ σε δύναμη. Δύναμη να προχωράς εκεί που κανείς δεν το κάνει. Να αντέχεις εκεί που άλλοι τα παρατούν. Να δείχνεις δυνατός ακόμα και αν όλα σε πολεμούν, ακόμα και αν όλα σε συνθλίβουν, ακόμα και αν είσαι ένα βήμα πριν σηκώσεις τα χέρια σου παρατημένος. Έχω κάνει χιλιάδες χιλιόμετρα με μια μηχανή. Έχω πάει εκεί που κανείς δεν θα φανταζόταν ότι μπορούσα. Και γύρισα. Δεν είναι λογικό να μεταφέρω όσα νιώθω, σε όσα σκέφτομαι και γράφω;

12. Ως μητέρα και γιαγιά, πώς επηρεάζει η οικογένειά σας τη συγγραφή σας; Σας εμπνέουν συγκεκριμένες πτυχές των βιβλίων σας;

Δεν γράφω για την οικογένεια μου. Θέλω όμως να νιώθουν περήφανα τα παιδιά μου για εμένα. Πρόσφατα ο μεγάλος μου εγγονός που είναι τώρα οκτώ χρονών, συνειδητοποίησε ότι η γιαγιά του γράφει βιβλία και ενθουσιάστηκε. Όταν δε είδε σε μια ιστοσελίδα το εξώφυλλο ενός, περπατούσε με το τάμπλετ στο σπίτι μουρμουρίζοντας «η γιαγιά μου είναι διάσημη, πρέπει να το πω στον  φίλο μου τον Μίσκα». Αν και δεν έγινε μέχρι στιγμής, είμαι σίγουρη πως αυτά, τα εγγόνια μου, θα είναι μια πηγή έμπνευσης για το μέλλον.

13. Ποιο μήνυμα ή συναίσθημα ελπίζετε να αποκομίσουν οι αναγνώστες από το "Al Tira (Μη φοβάσαι)";

Είναι πολλαπλά τα μηνύματα, με κυριότερο αυτό της αγάπης για τον άνθρωπο, χωρίς φυλετικά και θρησκευτικά εμπόδια. Μεγάλωσα σε μια αντισημιτική χώρα. Ναι στην πλειοψηφία της η Ελλάδα είναι αντισημιτική. Το τραγικό είναι, πώς η πλειονότητα  αυτών δεν ξέρει για ποιον λόγο… Γιατί έτσι έμαθαν; Γιατί έτσι πρέπει; Γιατί το λένε και άλλοι; Δεν υπάρχει βάση στο να μισείς κάποιον λόγω της καταγωγής του. Και κάπως έτσι συνοψίζουν πώς κάθε τι κακό είναι εβραϊκό. Κάθε ισλαμιστής είναι τρομοκράτης. Κάθε μαύρος είναι δολοφόνος. Βγάλτε τον ρατσισμό από την ζωή σας. Είναι άλλωστε ένα χαρακτηριστικό επίκτητο.  Κανείς δεν γεννιέται ρατσιστής. Γίνεται. Ζούμε στην εποχή που η παραπληροφόρηση είναι δυνατότερη από ποτέ. Μη την κυνηγάτε. Μάθετε περισσότερα. Ψάξτε βαθύτερα. Και μάθετε και στα παιδιά σας να αγαπούν το καλό. Άσχετα με το χρώμα της επιδερμίδας, την θρησκευτική πεποίθηση, την καταγωγή, τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Δίνουμε ονόματα σε διάφορα και διαφορετικά τέτοια μίση, τα λέμε φοβίες. Όμως όλα συνοψίζονται κάτω από μία λέξη: ρατσισμός. Μη τον ασπάζεστε.

14. Δεδομένων των έντονων συναισθηματικών και πολιτικών στοιχείων του μυθιστορήματός σας, πώς διαχειρίζεστε εσείς προσωπικά την ένταση των θεμάτων που εξερευνάτε στη συγγραφή σας;

Είχα να πω μια ιστορία. Μυθοπλασία κατά ένα μεγάλο μέρος. Το να ταυτιστώ και να φορτιστώ συναισθηματικά, ήταν αναπόφευκτο, γιατί το υπόλοιπο που δεν ήταν μυθοπλασία ήταν η δική μου πραγματικότητα. Το να την γράφω, ζωγράφιζε μνήμες που θα ήθελα να έχω ξεχάσει, που δεν πίστευα ότι μπορούσαν να με επηρεάσουν. Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα όλα ήταν πιο έντονα, γιατί ήξερα και την άλλη πλευρά…
Γενικά όμως, οτιδήποτε και αν έχω γράψει, ακόμα και αν δεν βασίζεται σε προσωπικές εμπειρίες αλλά επεξεργάζεται τα ίδια θέματα, με οδηγεί στα ίδια συναισθηματικά μονοπάτια. Όταν φτιάχνεις μια ιστορία, ζεις με τους πρωταγωνιστές σου. Κάνεις δικά σου τα βιώματά τους, τους προβληματισμούς, τα πάθη και τις θλίψεις τους. Για πολύ πολύ καιρό τα κουβαλάς μαζί σου. Και ποτέ δεν τα αφήνεις να φύγουν. Αγαπάς και μισείς μαζί τους.  

15. Τι συμβουλή θα δίνατε σε νέους συγγραφείς που θέλουν να εξερευνήσουν εξίσου σύνθετα θέματα στα έργα τους;

Να έχουν μια σφαιρική εικόνα. Πάντα. Ποτέ κάτι που βλέπουμε δεν έχει μια όψη. Ποτέ. Ναι είναι ένα συγκεκριμένο, όμως  έχει πλευρές και κάθε πλευρά μπορεί να μας δώσει ένα άλλο θέμα, μια νέα άποψη. Να είναι open mind, ώστε να μπορούν να απορροφήσουν ό,τι είναι διαφορετικό και νέο, να μπορέσουν να το επεξεργαστούν.  Μπορεί τελικά να καταλήξουν στο ίδιο σκεπτικό που θα είχαν εξ’ αρχής, όμως τουλάχιστον έτσι θα μάθουν περισσότερα.  Και να κάνουν έρευνα. Αυτό το βιβλίο  ολοκληρώθηκε σε δύο μήνες περίπου. Η έρευνά μου όμως, κράτησε περίπου ένα χρόνο. Και χρειάστηκα αρκετούς μήνες ακόμα, για να προσαρμόσω όσα νέα είχα μάθει στην εξέλιξη ιστορίας.

Tης Αλεξίας Βλάρα, 22/09/2024