" Αρμαντέιλ" του Wilkie Collins

Ολέθριοι έρωτες, δίψα για πλούτο, άνθρωποι σε κρίση ταυτότητας, οικογενειακά μυστικά, εκρηκτικές αντιπαλότητες και η δολοφονική φαντασία μιας πανούργας γυναίκας συνθέτουν το μυθιστόρημα του Wilkie Collins, που καθήλωσε τους βικτωριανούς αναγνώστες και "αποκαθήλωσε" την βικτωριανή ηθική, το θρυλικό "Αρμαντέιλ".

 

Ο συγγραφέας, ζώντας στο περιθώριο της ηθικής και του καθωσπρεπισμού, συγκατοικούσε με την νόμιμη γυναίκα και την ερωμένη του έχοντας με την τελευταία και τρία παιδιά!

 

Η οργή των κριτικών της εποχής -θεματοφυλάκων όπως πάντα κάθε κατεστημένου- δεν έκαμψε τις πωλήσεις του Λονδρέζικου περιοδικού Cornhill , όπου δημοσιεύονταν σε συνέχειες το "Αρμαντέιλ". Ο καθωσπρεπισμός και τα θέσφατα κάθε εποχής πλάθουν -σαν πήλινο αγγείο- τον άνθρωπο και τον κόσμο του. Οι μεγάλοι καλλιτέχνες με το έργο τους ή και με τη ζωή τους σπάνε το αγγείο. Μήπως το ανήθικο των βικτωριανών σκιαγραφεί τη σύγχρονη ηθική (έρωτες, χρήμα, πανουργία, κρίση ταυτότητας);

 

Το Αρμαντέιλ κατακτήθηκε σιγά-σιγά από τους αναγνώστες και τους κριτικούς, μέσα στον 20ό αιώνα πλέον, για να αποκατασταθεί και να γίνει αντικείμενο σοβαρής μελέτης την ίδια στιγμή πού το ευρύ κοινό ανακάλυπτε ένα ακόμη συγκλονιστικό ανάγνωσμα.

 

[...] Οι χαρακτήρες είναι εντυπωσιακά συμπαγείς και συνεπείς, χτισμένοι πάνω στη λεπτομερή περιγραφή της φυσικής παρουσίας τους. Κάπως ακραίοι, αλλά όχι εξωφρενικοί ή απίθανοι, είναι απόλυτα προσηλωμένοι στους στόχους τους, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο χωρίς κανέναν δισταγμό. Επιπλέον, τα πάθη τους παρουσιάζονται σφαιρικά. Ο Κόλινς δίνει στους ήρωές του τα ίδια δικαιώματα στην ηθική και την ανηθικότητα. Το κύριο και σημαντικότερο από λογοτεχνική άποψη μέσο με το όποιο πετυχαίνει ο συγγραφέας την παρουσίαση του βάθους και της επιφάνειας των προσώπων είναι η επίμονη σκιαγράφηση εξωτερικών λεπτομερειών, πού κανείς δεν θα σκεφτόταν να παρατηρήσει. Με όρους του 19ου αιώνα, ο Ουίλκι Κόλινς είναι ένας λαϊκός συγγραφέας ιστοριών μυστηρίου. Με όρους του 20ού αιώνα, είναι ένας σπουδαίος εικονογράφος του ανθρώπινου ασυνείδητου.

 

Αυτό το έργο αναφοράς για την περίτεχνη πεζογραφία της βικτωριανής εποχής και για την όλη μυθοπλαστική παράδοση της Δύσης ανοίχτηκε μπροστά μου με την επιβλητικότητα μιας θεόρατης εικαστικής παράστασης απέναντι σε έναν μαθητευόμενο αντιγραφέα ζωγραφικών πινάκων. Πέρα από τους δισταγμούς, πού εμφανίζονται στην αρχή κάθε μετάφρασης, το κοινωνικό πανόραμα και η υφολογική ποικιλία του συγκεκριμένου έργου μου ύψωσαν στην πορεία νέους δισταγμούς, οι όποιοι δεν μετριάζονταν ούτε με τη φήμη του Κόλινς ως λαϊκό συγγραφέα. 

 

Ιδίως το γεγονός πως η αφήγηση ξεδιπλώνεται όχι μόνο από τον ίδιο τον συγγραφέα, αλλά και από τον λόγο των ηρώων του, απαιτεί από τον μεταφραστή ευελιξία και ικανότητες μεταμόρφωσης.

 

Το μεγαλύτερο πρόβλημα της μετάφρασης ήταν η ακριβής απόδοση των σκιάσεων και των αποχρώσεων πού δημιουργεί το πρωτότυπο. Η γεμάτη ανατροπές πλοκή του Αρμαντέιλ μεταφέρει στον αναγνώστη μιαν έντονη αίσθηση "ματαιότητας": ένα μίγμα χιούμορ, ειρωνείας και ρομαντικής τραγικότητας. Η απόδοση αυτής της αίσθησης, την οποία ο Κόλινς πετυχαίνει με τη χρήση του περίτεχνου "ευπρεπούς" αγγλικού λόγου, θέτει ιδιαίτερα δύσκολα προβλήματα στην ελληνική, αν και όχι πάντα άλυτα. Οπωσδήποτε, η μεταφορά του έργου στα ελληνικά προέβαλλε, κοντά στα εμπόδια, και αρκετές ευχάριστες προκλήσεις, οι οποίες κατάφερναν πάντα να υποβαθμίζουν τη σημασία των κινδύνων. [...] (Από τον πρόλογο της έκδοσης)

 

Μια ογκωδέστατη μυθιστορηματική τοιχογραφία της βικτωριανής περιόδου γραμμένη από έναν πρωτοπόρο συγγραφέα ιστοριών μυστηρίου και αγωνίας. (Γρηγόρης Μπέκος, Το Βήμα, 23/9/2012. http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=475948)

 

Tης Αλεξίας Βλάρα, 24-11-2014

http://www.all4fun.gr/fun/books/9745-----q-q--wilkie-collins.html