Το Βιβλίο της Εβδομάδας:Το Όνομα του Ρόδου

Tο Όνομα του Ρόδου αποτελεί ένα βιβλίο σταθμός γεμάτο από εμπειρίες και βιώματα. Οι συνεχόμενες περιγραφές, η απουσία της τελείας, το στοιχείο της ανατροπής και της αποκαθήλωσης και τα αλλεπάληλα διλήμματα, εσωτερικά και μή θα σε κάνουν να διαβάσεις μέχρι και την τελευταία λέξη με το ίδιο πάθος!

 

Η προτροπή ανήκει στον Αλμπέρ Καμύ και φαίνεται ότι ακριβώς αυτήν αποφάσισε να ακολουθήσει ο Ουμπέρτο Έκο όταν, πριν από τριάντα χρόνια, ήδη καθιερωμένος ως ακαδημαϊκός, στοχαστής και δοκιμιογράφος, έκανε την πρώτη του εμφάνιση στο χώρο της μυθοπλασίας με Το Όνομα του Ρόδου. Έργο συγκεντρωτικό και φυγόκεντρο, καμωμένο από μια ετερόκλητη πρώτη ύλη που η εύθυμη μαεστρία του Έκο καταφέρνει να συναρμόσει δημιουργικά, Το Όνομα του Ρόδου εξακολουθεί να μας σαγηνεύει ύστερα από τριάντα χρόνια, ακριβώς εξαιτίας αυτής της απροσδιόριστης μορφής που του επιτρέπει να διατελεί στα όρια ανάμεσα στο μυστηριώδες και το αυτονόητο, το αποκρυμμένο και το προφανές, το περιπετειώδες και το αφηρημένο ή το ιδεολογικό. Ελλειπτικό επειδή είναι σωρευτικό ιδιαίτερων ιστορικών –και όχι μόνο– γνώσεων και πληροφοριών, γκρίζο επειδή είναι πλήρες χρωμάτων και ενός απρόσμενου διακόσμου, ανεπίκαιρο και διαχρονικό επειδή εγκαθίσταται σε χρονικές τομές και εγγράφει την αστυνομική, καταιγιστική του πλοκή μέσα στην Ιστορία, το πρώτο μυθιστόρημα του Έκο λειτουργεί, πλέον, ως σημείο αναφοράς για την παγκόσμια λογοτεχνία.

 

Ο τίτλος του έργου έχει συγκεντρώσει αρκετές απορίες, καθώς δεν είναι σαφές σε τι αναφέρεται. Στην πραγματικότητα, ο Έκο έχει δηλώσει ότι πρόθεσή του ήταν να βρει έναν «τελείως ουδέτερο τίτλο». Ο Έκο έγραψε ότι του άρεσε ο συγκεκριμένος τίτλος «γιατί το ρόδο είναι ένα σύμβολο τόσο πλούσιο σε νοήματα, που είναι ζήτημα εάν έχει μείνει κάποιο νόημα που να μην του έχει αποδοθεί». Σύμφωνα με τα γραφόμενά του στο «Επιμύθιο στο Όνομα του Ρόδου», ο τίτλος δεν έχει σχέση με το περιεχόμενο του έργου, καθώς ο τίτλος πρέπει να συγχέει τα νοήματα (του βιβλίου) και όχι να τα συγκροτεί.

Το μυθιστόρημα μεταφέρει τον αναγνώστη σε ένα ιταλικό μοναστήρι των Βενεδικτίνων και, γύρω από την αναζήτηση ενός χειρογράφου του Αριστοτέλη, αναπτύσσεται η πλοκή του, με φόνους, άνομες σχέσεις μεταξύ μοναχών και το κυνήγι των αιρετικών εν έτει 1327.

 

Το όλο έργο παρουσιάζεται ως καταγραφή των αναμνήσεων ενός γηραιού βενεδικτίνου μοναχού, του αδελφού Άντσο (Adso) της Μελκ, ο οποίος έζησε τα περιγραφόμενα γεγονότα ως νεαρός δόκιμος μοναχός. Κεντρικό πρόσωπο στο έργο είναι ο αδελφός Γουλιέλμος της Μπάσκερβιλ, ο οποίος είναι φανταστικό πρόσωπο, υποκαθιστώντας, σύμφωνα με τον συγγραφέα, τον Γουλιέλμο Όκαμ. Στο έργο εμπλέκονται τόσο φανταστικά όσο και ιστορικά πρόσωπα, όπως ο ιεροεξεταστής Μπερνάρντο Γκι και ο μοναχός Ουμπερτίνο της Καζάλε. Μέσα από αυτό το έργο ο Έκο βρίσκει την ευκαιρία να κάνει μια εκτενή παρουσίαση της Σχολαστικής Μεθόδου, η οποία κυριαρχούσε στη μεσαιωνική σκέψη.

 

Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι στο έργο αυτό του Έκο γίνεται εκτενής αναφορά σε πρόσωπα όπως ο Φραγκίσκος της Ασίζης, ο Ρογήρος Βάκων (Roger Bacon) και ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης, άνθρωποι που υπήρξαν όλοι στο παρελθόν μελετητές και υποστηρικτές του Σχολαστικισμού. Ταυτόχρονα, όμως, αυτά τα πρόσωπα υπήρξαν και άτομα με τα οποία ο Έκο ασχολήθηκε και σε ακαδημαϊκό επίπεδο με τα έργα και τις ιδέες τους - ιδιαίτερα στην περίπτωση του Θωμά Ακινάτη - συνδυάζοντας έτσι με αριστουργηματικό τρόπο την επιστημονική με τη λογοτεχνική εργασία του.

Το όνομα του ρόδου (Ιταλ. Il nome della rosa) είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Έκο. Μετά από αρκετή επεξεργασία εκδόθηκε στην Ιταλία το 1980 (εκδόσεις Bompiani), η επιτυχία του δε ήταν τόση που το 1983 μεταφράστηκε στα Αγγλικά, ενώ το 1986 μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον σκηνοθέτη Ζαν-Ζακ Ανό (Jean-Jacques Annaud). Το έργο έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

 

Δύσκολο στον ορισμό του (γοτθική νουβέλα, μεσαιωνικό χρονικό, αστυνομικό μυθιστόρημα, ιδεολογικό αφήγημα, αλληγορία... ) αυτό το μυθιστόρημα (που η υπόθεσή του εμπλέκεται με την Ιστορία, γιατί ο συγγραφέας - ψευδόμενος πιθανόν - διαβεβαιώνει πως ούτε μια λέξη δεν είναι δική του), μπορεί ίσως να διαβαστεί από τρεις κατηγορίες αναγνωστών. Η πρώτη κατηγορία θα συναρπαστεί από τις συνωμοσίες και τις απρόβλεπτες εξελίξεις και θα αποδεχθεί ακόμη και τις μεγάλες λόγιες συζητήσεις και τους φιλοσοφικούς διαλόγους, καθώς θα προαισθάνεται ότι ακριβώς σ' εκείνες τις αόριστες σελίδες φωλιάζουν τα αποκαλυπτικά σημεία, ίχνη και αποτυπώματα. Η δεύτερη θα παθιαστεί με τη διαμάχη των ιδεών και θα αποτολμήσει συσχετισμούς (τους οποίους ο συγγραφέας αρνείται να επικυρώσει) με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Η τρίτη κατηγορία αναγνωστών θα εννοήσει ότι το κείμενο αυτό είναι μια συρραφή άλλων κειμένων, ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με αναφορές, ένα βιβλίο φτιαγμένο από βιβλία.

 

Eίναι πρόδηλο ότι αποτελεί από τα πιο πιο δύσκολα βιβλία στον κόσμο της λογοτεχνίας. Η δομή του είναι έτσι ώστε να βυθίζεσαι σε ένα βούρκο νοημάτων, πολυσήμαντων και μή γεγονότων ξετυλίγοντας το κουβάρι ανιξιχνίαστου εγκλήματος. Εμένα, προσωπικά μου πήρε 3 μήνες για να το ολοκληρώσω και υπήρχαν σημεία που γύριζα σελίδες για να βρώ την  μία και μοναδική λύση.

Μυστικισμός, εγκλήματα, βαρύγδουποι διάλογοι και ένα πέπλο μυστηρίου σε όλο το εύρος του βιβλίου...Είναι ένα βιβλίο για λίγους αναγνώστες που πρέπει να έχουν πάθος για αυτού του είδους τα βιβλία!

 

Της Αλεξίας Βλάρα

http://www.all4fun.gr/fun/books/8502-2014-04-15-11-35-51.html