«Όταν η σιωπή συναντά το μπαρούτι: οι δημιουργοί μιλούν για το “Τσάι με μπαρούτι, κύριε Πίντερ;”»

Η παράσταση «Τσάι με μπαρούτι, κύριε Πίντερ;» συστήνει έναν διάλογο ανάμεσα στο σήμερα και το πιντερικό σύμπαν. Μια ομάδα δημιουργών, η συγγραφέας Φωτεινή Βαμβούκη, η σκηνοθέτρια Ευτυχία Λιβανίου και οι ηθοποιοί Διδώ Σάββα και Θέκλα Μαντέλη, μιλούν για τη διαδικασία, τις προκλήσεις, τη σιωπή που γίνεται δράση και τη βία που γεννιέται μέσα από ένα τελετουργικό σαν εκρηκτικό τσάι. 

Φωτεινή Βαμβούκη

ΦΩΤΕΙΝΗ ΒΑΜΒΟΥΚΗ (Συγγραφέας – Μπι)

«Τσάι με μπαρούτι, κύριε Πίντερ;».  Τι σε ενέπνευσε κι έδωσες αυτό το όνομα  στο έργο;

Ο τίτλος μου γεννήθηκε, μόλις διάβασα το έργο του Πίντερ « The Dumb Waiter» . Ήθελα να τον βάλω απέναντί μου και να πιάσουμε κουβέντα. Φυσικά εγώ θα έπινα καφέ αλλά, εκείνου (ως Άγγλο) θα του πρόσφερα ένα εκρηκτικό τσάι με την καθιερωμένη τελετή σερβιρίσματος.

Δηλαδή, βλέπεις αυτό το έργο ως μια συνομιλία με τον Πίντερ ή ως συνέχεια των ιδεών του;

Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Αυτό που είχε εξάψει το ενδιαφέρον μου, εξ αρχής, ήταν ο ρυθμός του και η απειλή στην καθημερινή συζήτηση. Ήθελα να τον έχω απέναντί μου και να βρούμε μαζί, πώς θα ακούγονταν οι σιωπές του, στη δική μας πιο θορυβώδη, πιο γρήγορη, πιο ερμηνευτική εποχή. Τι θα γινόταν αν όλη αυτή η συνθήκη που συμβαίνει στη σκηνή, συναντήσει έναν κόσμο που αρνείται να σταματήσει να μιλάει; Δεν θέλησα να μιμηθώ, θέλησα να μεταφέρω.

Η διασκευή είναι μια δουλειά έτοιμη ή είναι κλοπή;

Η κλοπή είναι κλοπή. Η διασκευή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα και δημιουργική διαδικασία. Μεταλλάσσεις το έργο γιατί έχεις κάποιον δικό σου εσωτερικό λόγο που σχετίζεται μ’ αυτό. Αν μια ιστορία που ειπώθηκε πριν από πενήντα χρόνια, μιλάει με αειθαλείς έννοιες και προσδοκίες αλλά, για τα τότε γεγονότα, ο θεατής, θα δυσκολευτεί να ταυτιστεί με τους χαρακτήρες και τα πάθη τους, ώστε να φτάσει στην κάθαρση. Κι εδώ η όμορφη ιστορία, μετατρέπεται σε έναν διάλογο με τους δύο συγγραφέων: τον πρώτο -  δημιουργό και τον επόμενο - εμπνευστή που τη διάβασε την οραματίστηκε και τη μετέφερε στο σήμερα. Και τελικά γίνεται μια νέα ιστορία.

Ποια είναι τα βασικά επίπεδα του χαρακτήρα του Μπι;

Κυρίως η ήρεμη υπακοή. Αλλά και η ψυχραιμία και η σιωπή. Ακολουθώντας τις εντολές χωρίς αμφιβολία, ο Μπεν αποφεύγει την ηθική ευθύνη. Η υπακοή του, του επιτρέπει να συμμετέχει στη βία, παραμένοντας συναισθηματικά αποστασιοποιημένος. Αυτή η αποστασιοποίηση αντικατοπτρίζει θέματα του πραγματικού κόσμου - στρατιώτες, γραφειοκράτες ή εργάτες που «απλώς ακολουθούν εντολές». Στην περίπτωση του Μπι, είναι ο μηχανισμός της βίας, χωρίς συνείδηση .

Και αν ο ίδιος ο Πίντερ μπορούσε να παρακολουθήσει το έργο, τι θα έλπιζες να αναγνώριζε;

Θα ήλπιζα να αναγνώριζε την ένταση, το χιούμορ, την ανθρωπιά - και ίσως να χαμογελούσε με την τόλμη μου.

Ευτυχία Λιβανίου

ΕΥΤΥΧΙΑ ΛΙΒΑΝΙΟΥ (Σκηνοθέτης)

Ο τίτλος «Τσάι με μπαρούτι, κύριε Πίντερ;» είναι ταυτόχρονα κομψός και επικίνδυνος. Χρησιμοποίησες περισσότερο το ένστικτο ή την τεχνική και τις γνώσεις σου για να προσεγγίσεις το έργο;

Διαβάζω το έργο την πρώτη φορά και κρατώ την αίσθηση που μου αφήνει. Μετά  το ξαναδιαβάζω αρκετές φορές για να νιώσω το ρυθμό, τη ροή και τις σχέσεις των ηρώων. Όταν έχω μέσα μου μια καθαρή εικόνα για το πως θα ζωντανέψει το έργο στη σκηνή βασίζομαι περισσότερο στην τεχνική.

 Η αντίθεση μεταξύ «μπαρουτιού» και «τσαγιού» ​​υποδηλώνει τόσο σύγκρουση όσο και τελετουργία. Πώς εκφράζονται αυτά τα αντίθετα στο έργο; 
Και τα δύο ακολουθούν ένα τελετουργικό. Στο τσάι το τελετουργικό γίνεται με στόχο την απόλαυση, την ανακούφιση, την ευεξία και γιατί όχι το μοίρασμα. Στη σύγκρουση το τελετουργικό γίνεται για να υπερασπιστούμε ό,τι θεωρείται για εμάς δίκαιο, μόνο που γίνεται με τρόπο που συχνά ή σχεδόν πάντα φέρνει ολέθρια αποτελέσματα. Με τον ίδιο τρόπο αυτά εκφράζονται και στο έργο. Το ίδιο το θέατρο είναι ένα τελετουργικό που χρειάζεται τα αντίθετα για να έχει νόημα.       

Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη σκηνοθεσία ενός έργου με την ψυχή δυο συγγραφέων;

Αυτό που έχουμε στα χέρια μας και στη σκηνή είναι ένα έργο εμπνευσμένο και επηρεασμένο από ένα άλλο πολύ σημαντικό έργο και ως προς τη γραφή και τη φόρμα και ως προς το μήνυμα. Είναι όμως ένα νέο έργο και ως νέο του δώσαμε ζωή. Κάθε νέα ζωή έχει κομμάτια από τους προγόνους της, αλλά είναι αυτόνομη και με δικά της χαρακτηριστικά και έτσι είναι δίκαιο να την αντιμετωπίζουμε.

Τι ελπίζετε να κουβαλήσει μαζί του το κοινό αφού δει την παράσταση;
Το κοινό παίρνει κάθε φορά αυτό που έχει ανάγκη να πάρει κι αυτό που είναι έτοιμο να πάρει τη στιγμή που παρακολουθεί ένα έργο.
Έχω πάντα την ουτοπική επιθυμία όλοι να ενεργοποιήσουμε εκείνα τα κομμάτια που θα μας κάνουν να προστατεύουμε τον εαυτό μας και τους άλλους, από μια άρρωστη και ναρκισσιστική εξουσία.

Διδώ Σάββα

ΔΙΔΩ ΣΑΒΒΑ (Σερβιτόρος)

Ποιος είναι ο Σερβιτόρος;

Ο Σερβιτόρος παίρνει σάρκα και οστά. Πρόκληση αλλά και μονόδρομος η ενσάρκωση του. Σαφείς οι αναφορές στο κείμενο για ήρεμο υπολογισμό μαζί με φρενήρη ένταση. Ποιας; Της αόρατης εξουσίας. Έχει τον πλήρη έλεγχο ενός καλοστημένου παιχνιδιού, ώστε να φέρει τους εκτελεστές στα όρια του φόβου τους, της απόγνωσης τους και τελικά να τους αναγκάσει να παραμερίσουν τους ηθικούς φραγμούς τους και να επιβεβαιώσει τον πλήρη έλεγχο που ασκεί επάνω τους, όσο ακραίος και αν αποδειχθεί.

Τι πιστεύεις πως θα ήθελε να μάθει το κοινό και είναι δύσκολο και για σένα να του εξηγήσεις;

Ότι τίποτα δεν είναι δύσκολο για την εξουσία. Η μόνη αγωνία που ίσως έχει, είναι αν τα εκτελεστικά της όργανα - μαριονέττες, θα εκτελέσουν πιστά το σχέδιο της.

Θέκλα Μαντέλη

ΘΕΚΛΑ ΜΑΝΤΕΛΗ (Γκι)

Πώς προσέγγισες τον χαρακτήρα Γκι, δεδομένου ότι δεν ορίζεται από φύλο, κοινωνική ταυτότητα ή ψυχολογικό παρελθόν; Από πού ξεκίνησες;

Τον προσέγγισα ως άνθρωπο κι όχι ως φύλο αρχικά. Ο τρόπος που φλυαρεί, αναρωτιέται, αγωνιά, προβληματίζεται ήταν τα σημεία που με βοήθησαν να τον «αναγνωρίσω» και με τη βοήθεια της σκηνοθέτριας μας δημιουργήσαμε το προφίλ, που θα διαπιστώσετε και μόνοι σας στην παράσταση.

Ο ρόλος Γκι βρίσκεται διαρκώς ανάμεσα στην υπακοή και την αμφιβολία. Πώς χτίζεται αυτή η λεπτή εσωτερική ταλάντωση στη σκηνή;

Τα  συνεχώς εξωτερικά ερεθίσματα που εισβάλλουν στην σκηνή, επηρεάζουν τον Γκι έτσι, ώστε εντελώς αυθόρμητα, ταλαντεύεται μεταξύ της υπακοής ή της αμφιβολίας.  Από  αυτή την εναλλασσόμενη δράση, διαπιστώνουμε  ένα ευαίσθητο και λίγο αφελές άτομο που σε στιγμές θα μας προκαλέσει και λίγο γέλιο.

Στην παράσταση, η σιωπή δεν είναι κενό αλλά δράση. Πώς εκπαιδεύτηκες ώστε η σιωπή σου να «ακούγεται»;

Σωστά. Ποτέ δεν υπάρχει σιωπή με την έννοια του κενού, το θέατρο είναι διάδραση. Σε μια σιωπή «ακούγονται» λέξεις-συναισθήματα, έτσι οι ηθοποιοί μεταξύ τους και με συμπαίχτη το κοινό καταφέρνουν να ηλεκτρίσουν την ατμόσφαιρα.  Η υπέροχη αλληλεπίδραση!

Η σχέση Μπι–Γκι είναι μια σχέση σύγκρουσης, συνήθειας και εξάρτησης. Τι σε δυσκόλεψε περισσότερο σε αυτή τη δυναμική;

Έτσι είναι πλέον η καθημερινότητά μας. Σχέσεις σύγκρουσης, συνήθειας κι εξάρτησης. Οπότε είναι λίγο-πολύ, οικεία η συνθήκη αυτή.  Το δύσκολο είναι να βρίσκεις τον τρόπο να ξεφεύγεις. Γι’ αυτό υπάρχει το θέατρο.

Ο ρόλος Γκι μοιάζει να παλεύει με το «γιατί» της εντολής. Εσύ, προσωπικά, τι σε φοβίζει περισσότερο: η γνώση ή η άγνοια;

Σαφώς και η άγνοια.  Η άγνοια σκοτώνει! Τη  γνώση , απ’ την άλλη, για να την αποκτήσεις είναι καλύτερα να σιωπάς, έτσι ίσως καταφέρεις να την κάνεις «σύμμαχό» σου.

Ο Σερβιτόρος λειτουργεί σαν αόρατη εξουσία που παρακολουθεί. Πώς επηρεάζει αυτό το σώμα και την αναπνοή του Γκι στη σκηνή;

Ο Γκι θεωρώ πως αντιθέτως, προσπαθεί να έρθει αντιμέτωπος με την αόρατη-ορατή εξουσία, να μιλήσει ή να αντιδράσει με χιούμορ ή με απειλή!

Υπάρχει χιούμορ μέσα στον τρόμο. Πότε ένιωσες ότι το αστείο γίνεται όπλο και όχι ελάφρυνση;

Το χιούμορ και το χαμόγελο είναι όπλο που προσφέρει ελάφρυνση! Το κωμικοτραγικό, αντιθέτως, είναι αυτό που δημιουργεί φόβο και ανασφάλεια. Στο έργο υπάρχουν και τα δύο.

Η παράσταση είναι μινιμαλιστική. Πώς αλλάζει το παίξιμό σου όταν δεν έχεις «τίποτα να κρυφτείς πίσω του», ούτε σκηνικά, ούτε μουσική, ούτε εφέ;

Ποτέ δεν ακολούθησα τα σκηνικά, τη μουσική ή τα εφέ. Βοηθάνε όταν υπάρχουν αλλά δεν εξαρτώμαι…τα νιώθω σαν να υπάρχουν όλα αυτά γύρω μου.   Ο ηθοποιός εκτίθεται δεν κρύβεται. 

Βλάρα Αλεξία