Άρτεμις Πλανάκη: "Η πιο παρεξηγημένη πτυχή για τη μητρότητα κατ’ εμέ είναι ότι η μάνα πρέπει να είναι ένας υπερήρωας, που οφείλει να είναι πάντα χαρούμενη".

Η συγγραφέας και φιλόλογος Άρτεμις Πλανάκη, με καταγωγή από τα Χανιά, μας συστήνει το βιβλίο της «Πες τα, ρε μάνα!», μια πρωτότυπη έρευνα που καταγράφει τις εμπειρίες 57 γυναικών για τη μητρότητα. Γεννημένο μέσα στην περίοδο της πανδημίας, το έργο επιχειρεί να δώσει φωνή στις μητέρες, αποτυπώνοντας τις χαρές, τις δυσκολίες, αλλά και τις κοινωνικές προκαταλήψεις που τις συνοδεύουν. Με άξονα 20 ερωτήσεις, οι γυναίκες μιλούν με ειλικρίνεια για το ταξίδι της μητρότητας, φωτίζοντας πτυχές που συχνά παραμένουν στο περιθώριο.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η Άρτεμις Πλανάκη μιλά για το κίνητρο πίσω από τη συγγραφή, τις εκπλήξεις που προέκυψαν μέσα από τις εξομολογήσεις των συμμετεχουσών, αλλά και το πώς ανταποκρίθηκαν οι αναγνώστες—άνδρες και γυναίκες—στο εγχείρημά της. Παράλληλα, μας αποκαλύπτει τις σκέψεις της για ένα πιθανό «Πες τα, ρε Μάνα 2», αλλά και το επόμενο συγγραφικό της βήμα, ένα παραμύθι με οικολογικό μήνυμα.

Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο και ποιος ήταν ο αρχικός σας στόχος;

Την περίοδο του κορωνοϊού μού δημιουργήθηκε μια ιδέα να γράψω κάτι υπέρ της γυναίκας ή της μητρότητας. Μετά μου ήρθε στο μυαλό ο τίτλος «Πες τα , ρε μάνα!» που με ενέπνευσε πολύ να συνεχίσω. Ίσως και λόγω της επικαιρότητας επηρεάστηκα από τις γυναικοκτονίες και θέλησα να πω κι εγώ την άποψη μου για τη θέση της μάνας και της γυναίκας σ’ αυτή την κοινωνία. Από την αρχή επιθυμούσα να είναι έρευνα σε μορφή βιβλίου. Το μόνο που άλλαξε ήταν ότι τις συνεντεύξεις θα ήθελα να τις κάνω εγώ με μαγνητοφωνάκι, αλλά ελλείψει χρόνου, ο γραπτός λόγος εξυπηρέτησε και τις δύο πλευρές άριστα νομίζω.

Πώς επιλέξατε τις 57 γυναίκες που συμμετείχαν; Υπήρχε κάποιο συγκεκριμένο κριτήριο;

Ξεκίνησα να απευθύνω τις 20 ερωτήσεις μου σε κάθε φίλη και γνωστή! Πρότεινα σε όλες να το διαμοιράσουν το ερωτηματολόγιο, αν θέλουν σε δικές τους γνωστές κι έτσι συνέλεξα όσες περισσότερες εξομολογήσεις ήταν εφικτό, με μόνο ισχυρό κριτήριο να έχουν γίνει μανούλες.

Υπάρχει κάποια απάντηση που σας εξέπληξε ή σας συγκίνησε ιδιαίτερα;

 Όλες οι απαντήσεις με συγκίνησαν γιατί είναι μια ένδειξη εμπιστοσύνης από τις κυρίες που μου απάντησαν και νιώθω ευγνώμων προς όλες. Κάθε μία προσέθετε  στο παζλ της μητρότητας ένα σημαντικό κομμάτι. Με συγκίνησε όμως η δύναμη μιας συμμετέχουσας που εντελώς μόνη, μεγαλώνει το παιδί της και συνεχίζει αγέρωχα αυτό το δύσκολο έργο ως μονογονέας στη χώρα μας, που βρίθει από προκαταλήψεις.

Συναντήσατε δυσκολία στο να πείσετε τις γυναίκες να μιλήσουν ανοιχτά για τη μητρότητα;

Καμία δυσκολία στο να στείλω τα ερωτηματολόγια, ούτε πίεσα καμία κυρία να γράψει. Από τις 100 που απευθύνθηκα, οι 57 απάντησαν (58^η είμαι εγώ) σχεδόν άμεσα και με μεγάλη χαρά απ’ ό,τι έμαθα από τα mail τους. Ήθελα να γράψουν με απόλυτη ελευθερία, όπως νιώθουν ώστε το αποτέλεσμα να είναι ρεαλιστικό και αυθεντικό. Θεωρώ όμως ότι κάποιες έγραψαν δίχως «φίλτρα» και άλλες με αρκετή σύνεση. Είμαι πολύ ευχαριστημένη από το αποτέλεσμα γιατί είναι κάτι πρωτοποριακό για τη χώρα μας.

Ποια είναι η πιο παρεξηγημένη ή ταμπού πτυχή της μητρότητας που προέκυψε μέσα από τις απαντήσεις;

Η πιο παρεξηγημένη πτυχή για τη μητρότητα κατ’ εμέ είναι ότι η μάνα πρέπει να είναι ένας υπερήρωας, που οφείλει να είναι πάντα χαρούμενη. Είναι ταμπού να ζητήσεις βοήθεια γιατί ο «παντογνώστης» περίγυρος  θα  θεωρήσει ότι δεν επιτελείς ορθώς τον ρόλο σου ως μάνα. Το σκίτσο του αγαπημένου μου μαθητή στο τέλος του βιβλίου, παρότι μου αρέσει πολύ, αποτυπώνει εύστοχα την προκατάληψη αυτή.

Σε ποιο σημείο του βιβλίου νιώσατε περισσότερο ότι ταυτίζεστε ως μητέρα;

Σε πολλά σημεία βρήκα κοινό τόπο με τις ηρωίδες μου, αλλά πιο πολύ στην ερώτηση (15) που αφορούσε τι μας λείπει από την προ μητρότητας εποχή και ήταν παμψηφεί η ανεμελιά!

Θεωρείτε ότι οι σύγχρονες Ελληνίδες μητέρες υποστηρίζονται επαρκώς από την κοινωνία;

Από την κοινωνία σήμερα, λίγο περισσότερο νομίζω. Ως κοινωνία εγώ αντιλαμβάνομαι το οικογενειακό περιβάλλον και τον φιλικό περίγυρο. Από την πολιτεία όμως όχι. Πενιχρά κονδύλια, μικρής διάρκειας άδειες , ιδίως στον ιδιωτικό τομέα, ελλιπείς δομές βρεφικών ή παιδικών σταθμών του δημοσίου και καμία μέριμνα για την ψυχική υγεία της ή την καταλληλότητά της να μεγαλώσει ένα παιδάκι. Το τελευταίο αφορά και τους άνδρες φυσικά που θέλουν να γίνουν μπαμπάδες. Νιώθω ότι η γυναίκα στην Ελλάδα είναι ακάλυπτη και αστήρικτη γενικά.

Αν μπορούσατε να προσθέσετε μια ακόμα ερώτηση στις συμμετέχουσες, ποια θα ήταν αυτή;

Θα ρωτούσα αν κρίνουν ότι το παρόν βιβλίο θα έπρεπε να έχει εκδοθεί παλαιότερα  και να μου προσδιόριζαν κάποια χρονολογία  ή δεκαετία.

Πώς αντιδρούν οι αναγνώστες—και ιδιαίτερα οι άντρες—που διαβάζουν το βιβλίο;

Όσα μηνύματα έχω λάβει ως τώρα είναι εγκάρδια, πολύ θερμά και ενθαρρυντικά ώστε να γράψω και το «Πες τα, ρε Μάνα 2», κυρίως από τις συμμετέχουσες και από άλλες γυναίκες. Οι άνδρες μου δίνουν συγχαρητήρια και μετά περιέργως σιωπούν… Ο σύζυγός μου πάντως πιστεύει ότι αυτό το βιβλίο είναι σπουδαίο! Αυτό με κάνει ιδιαίτερα χαρούμενη.

Σκέφτεστε να συνεχίσετε με ένα παρόμοιο εγχείρημα ή να εμβαθύνετε σε κάποιο άλλο κομμάτι της γυναικείας εμπειρίας;

Φυσικά, σκέφτομαι πολλά πιθανά σενάρια επόμενης έρευνας-βιβλίου που θέλω να γράψω. Όμως θέλω πρωτίστως να «ταξιδέψει» πολύ σε κάθε γωνιά της χώρας μας το συγκεκριμένο έργο και αν βρω ένα αντίστοιχο εκδοτικό κλίμα όπως τις αγαπημένες μου εκδόσεις ΛΟΓΟΤΥΠΟ, θα υπάρξει στο άμεσο μέλλον σίγουρα. Έχω την πρόθεση να κάνω ένα επόμενο βήμα που θα αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις γενικότερα, όμως θέλω την κατάλληλη υποστήριξη και κατανόηση του στόχου μου. Προς το παρόν «έρχεται» το τέταρτό  μου παραμύθι, που είχε αποσπάσει το 2020 έπαινο από τον λογοτεχνικό διαγωνισμό της UNESCO  το οποίο αφορά την αιχμαλωσία των ζώων κι έχει αμιγώς οικολογικό χαρακτήρα.

Σας ευχαριστώ θερμά!

Άρτεμις Πλανάκη, φιλόλογος-συγγραφέας εκ Χανιών.

 

 Της Αλεξίας Βλάρα, 20/03/2025