Διαβάσαμε και προτείνουμε: Η τέχνη να έχεις πάντα δίκιο

 

Η τέχνη να έχεις πάντα δίκιο του Άρθουρ Σοπενχάουερ στη νέα Σειρά Άρθουρ Σοπενχάουερ των εκδόσεων Κάκτος, είναι ένα μοναδικό και διαχρονικό έργο που διαπραγματεύεται τη ρητορική και τα τεχνάσματα που μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς για να επικρατήσει σε μια λεκτική αντιπαράθεση. Στηριγμένος σε σαρκαστικό χιούμορ και δηκτική γλώσσα, ο Σοπενχάουερ παρουσιάζει με κυνισμό τριάντα οχτώ στρατηγικές για να νικήσει κανείς σε έναν διάλογο, αδιαφορώντας για την αλήθεια ή την ορθότητα των επιχειρημάτων του.

Ο Σοπενχάουερ, χωρίς να κρύβει την αγανάκτησή του για τα τεχνάσματα που συναντά στη δημόσια συζήτηση, δημιουργεί έναν κατάλογο από τα πιο συνήθη ρητορικά τρικ που χρησιμοποιούνται για να εντυπωσιάσουν ή να παραπλανήσουν έναν αντίπαλο και το ακροατήριο. Τα τεχνάσματα αυτά δεν στοχεύουν στην αναζήτηση της αλήθειας αλλά στην επικράτηση του ομιλητή, ανεξάρτητα από το αν η θέση του είναι λανθασμένη ή ανυπόστατη.

Αυτό που κάνει το βιβλίο εντυπωσιακό είναι η κριτική ανάλυση της λογικής των σοφιστών, που στόχο έχουν όχι την κατανόηση ή τη βελτίωση της συζήτησης, αλλά την καθαρή νίκη. Πρόκειται για μια προσέγγιση που επικεντρώνεται στον τρόπο που κάποιος μπορεί να χειραγωγήσει τη συζήτηση, παραβλέποντας την ουσία του θέματος. Ο Σοπενχάουερ μας υπενθυμίζει ότι η ρητορική και η δημόσια συζήτηση δεν αφορούν πάντοτε την αλήθεια και τη λογική, αλλά τη δύναμη και την επιρροή.

ο αντίπαλος που έχει εκνευριστεί χάνει την ικανότητα να κρίνει σωστά. Μπορείτε να εκνευρίσετε τον αντίπαλο σας με συνεχείς άδικες επιθέσεις κ γενικότερα με προσβολές....

Η γραφή του Σοπενχάουερ χαρακτηρίζεται από έναν έντονο σαρκασμό. Ο ίδιος αναγνωρίζει την ανηθικότητα της χρήσης αυτών των τεχνασμάτων, αλλά τα παρουσιάζει με μια λεπτή ειρωνεία, σχεδόν σαν να λέει ότι, αν πρόκειται να μπείτε σε μια αντιπαράθεση, είναι καλύτερα να ξέρετε τα "όπλα" που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναντίον σας. Έτσι, το βιβλίο λειτουργεί ως ένα είδος "εγχειριδίου επιβίωσης" στον κόσμο της δημόσιας συζήτησης.

Αυτός ο σαρκασμός δεν είναι απλώς επιφανειακός. Αντιθέτως, προδίδει μια βαθιά απογοήτευση από την ανθρώπινη φύση, και ειδικά από τη ροπή των ανθρώπων να προτιμούν να κερδίσουν παρά να καταλάβουν. Ο Σοπενχάουερ φαίνεται να είναι εξαντλημένος από τη μάταιη προσπάθεια να συζητά με ανθρώπους που παραβιάζουν τους κανόνες της λογικής για να επικρατήσουν. Αυτό το στοιχείο κάνει το βιβλίο ακόμα πιο δυνατό, καθώς η ειρωνεία δεν είναι απλώς στυλιστική, αλλά εκφράζει ένα υπαρξιακό παράπονο.

Παρά την αρχική φαινομενική πρόθεση να μας εξοπλίσει με τεχνάσματα, το βιβλίο, σε μια πιο βαθιά ανάγνωση, μας αποκαλύπτει τις τεχνικές δημαγωγίας που χρησιμοποιούνται σε κάθε επίπεδο της κοινωνίας. Όπως αναφέρεται και στην ανάλυσή σας, οι πολιτικοί είναι από τους κύριους χρήστες αυτών των στρατηγικών. Η χρήση των τεχνασμάτων αυτών από πολιτικούς και δημόσιους ομιλητές φανερώνει πώς τα τεχνάσματα της σοφιστικής ρητορικής χρησιμοποιούνται για να πειστούν οι μάζες και όχι για την αναζήτηση της αλήθειας.

Το έργο του Σοπενχάουερ είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό για την καθημερινή επικοινωνία. Πολλοί άνθρωποι, είτε το αντιλαμβάνονται είτε όχι, χρησιμοποιούν τεχνάσματα για να επιβληθούν σε συζητήσεις, ακόμη και για απλά ζητήματα. Το βιβλίο είναι χρήσιμο όχι μόνο για να μάθει κανείς να αποφεύγει να πέσει στην παγίδα της επιβολής, αλλά και για να αναγνωρίζει πότε χρησιμοποιούνται αυτά τα τεχνάσματα εις βάρος του.

Η "Τέχνη να έχεις πάντα δίκιο" είναι ένα έργο που, αν και γράφτηκε τον 19ο αιώνα, παραμένει τρομακτικά επίκαιρο. Οι τεχνικές που περιγράφει ο Σοπενχάουερ χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα στις πολιτικές αντιπαραθέσεις, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και σε κοινωνικές συζητήσεις. Η αναγνώριση αυτών των τεχνικών μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αναπτύξουν κριτική σκέψη και να μην παρασύρονται εύκολα από δημαγωγούς ή χειραγωγούς.

Ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα του έργου είναι η απλότητα της γλώσσας του. Παρά το γεγονός ότι ο Σοπενχάουερ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους φιλόσοφους της εποχής του, το συγκεκριμένο έργο δεν απαιτεί ειδικές φιλοσοφικές γνώσεις. Ακόμη και στις λίγες περιπτώσεις όπου χρησιμοποιεί πιο εξειδικευμένους όρους, εξηγεί τις έννοιες τους με τρόπο κατανοητό. Αυτό καθιστά το βιβλίο προσιτό τόσο στους ειδικούς όσο και στους απλούς αναγνώστες που ενδιαφέρονται για την κριτική σκέψη. Αν και επικεντρώνεται στο πώς να νικάς σε μια αντιπαράθεση, στην ουσία του, το βιβλίο αποτελεί μια κριτική στην τάση μας να βάζουμε τη νίκη πάνω από την αλήθεια.

Το έργο αυτό δεν πρέπει απλώς να διαβάζεται ως εγχειρίδιο "τεχνικών" αλλά ως μια βαθιά ειρωνική κριτική της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της αδυναμίας μας να είμαστε πάντα ειλικρινείς στις αντιπαραθέσεις μας.

Της Αλεξίας Βλάρα, 15/10/2024