Διαβάσαμε και προτείνουμε: Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός του Όσκαρ Ουάιλντ
Η γραφή του Όσκαρ Ουάιλντ σε αυτό το έργο, Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός, είναι ένα από τα μεγαλύτερα ατού του. Οξυδερκής, αφοπλιστικά σαρκαστικός και εξαιρετικά ευφυής, ο Ουάιλντ χρησιμοποιεί ένα μοναδικό συνδυασμό ελαφρότητας και αιχμηρού σχολιασμού. Οι διάλογοι του έργου είναι αριστοτεχνικά δομημένοι, γεμάτοι λεκτικά παιχνίδια και παραδοξολογίες που φλερτάρουν με την υπερβολή, χωρίς όμως να χάνουν ποτέ τη φινέτσα τους.
Η οικονομία του λόγου είναι υποδειγματική – τίποτα δεν περισσεύει, τίποτα δεν είναι περιττό. Κάθε γραμμή είναι προσεκτικά μελετημένη ώστε να υπηρετεί τόσο την πλοκή όσο και την κωμική δυναμική του έργου. Η ειρωνεία και η αντιστροφή των προσδοκιών λειτουργούν ως δομικά στοιχεία του ύφους του, μετατρέποντας ακόμα και τις πιο απλές φράσεις σε καυστικά σχόλια για την κοινωνία της εποχής.
Πίσω από το ελαφρύ, σχεδόν επιπόλαιο ύφος του έργου, ο Ουάιλντ υφαίνει μια βαθύτερη κριτική στην υποκρισία της βικτοριανής κοινωνίας. Οι χαρακτήρες του είναι επιφανειακοί, υπεροπτικοί και παγιδευμένοι σε κοινωνικές επιταγές που οι ίδιοι δεν κατανοούν, όμως αυτή η επιφανειακότητα είναι το εργαλείο με το οποίο ο συγγραφέας αποδομεί τη σοβαροφάνεια της εποχής του.
Η έννοια της «σοβαρότητας» (earnestness) είναι ο πυρήνας της σάτιράς του. Η κοινωνία της εποχής απαιτούσε μια προσποιητή σοβαρότητα, μια συμμόρφωση προς τις ηθικές αξίες, αλλά στην πραγματικότητα κυριαρχούνταν από προσποιητούς ανθρώπους. Ο Ουάιλντ ειρωνεύεται το πώς το όνομα «Έρνεστ» (που στα αγγλικά σημαίνει «σοβαρός, ειλικρινής») γίνεται ένα κενό σύμβολο, αφού κανείς από τους πρωταγωνιστές δεν ενσαρκώνει πραγματικά την ειλικρίνεια ή την ακεραιότητα.
Άλλη μια ενδιαφέρουσα θεματική είναι η έννοια της ταυτότητας και του κοινωνικού ρόλου. Οι ήρωες αλλάζουν ονόματα και ζωές με μια εκπληκτική ευκολία, αποκαλύπτοντας το πόσο ρευστή είναι η ατομική υπόσταση όταν υπαγορεύεται από κοινωνικούς κανόνες.
Δυνατά σημεία
Αριστοτεχνικός διάλογος: Κάθε ατάκα είναι προσεγμένη, γεμάτη πνεύμα και γλωσσική δεξιοτεχνία.
Χιούμορ με διαχρονική αξία: Αν και γράφτηκε το 1895, το έργο εξακολουθεί να προκαλεί γέλιο, καθώς το χιούμορ του δεν βασίζεται σε εφήμερες αναφορές, αλλά στην ανθρώπινη φύση.
Έξυπνη κοινωνική σάτιρα: Αντί να γίνεται διδακτικός, ο Ουάιλντ αφήνει το ίδιο το παράλογο των ηρώων του να ξεγυμνώσει την υποκρισία της εποχής.
Οικονομία στην αφήγηση: Δεν υπάρχει τίποτα περιττό ή άσκοπο.
Αδύναμα σημεία
Η ελαφρότητα του ύφους μπορεί να παραπλανήσει: Αν κάποιος περιμένει βαθιά ανάλυση χαρακτήρων ή ψυχολογική εμβάθυνση, μπορεί να απογοητευτεί. Ο Ουάιλντ ενδιαφέρεται περισσότερο για τη σάτιρα παρά για το συναίσθημα.
Οι χαρακτήρες είναι περισσότερο αρχέτυπα παρά πραγματικά πρόσωπα: Ο Τζακ, ο Άλτζι και οι υπόλοιποι είναι «μαριονέτες» που εξυπηρετούν το χιούμορ του έργου και όχι σύνθετες προσωπικότητες με εσωτερική ανάπτυξη.
Η πλοκή είναι δευτερεύουσα: Ο μηχανισμός των παρεξηγήσεων είναι εξαιρετικά δουλεμένος, αλλά δεν υπάρχει κάποιο ουσιαστικό βάθος στις εξελίξεις. Το έργο δεν αφορά το «τι» συμβαίνει, αλλά το «πώς» λέγεται.
Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός είναι ένα από τα πιο απολαυστικά και ευφυή έργα της αγγλικής κωμωδίας. Παρότι δείχνει ανάλαφρο, πίσω από την επιφανειακή φάρσα κρύβεται μια χειρουργική αποδόμηση των κοινωνικών αξιών του 19ου αιώνα – μια αποδόμηση που, αν σκεφτεί κανείς τη διαχρονικότητα της υποκρισίας, παραμένει επίκαιρη μέχρι και σήμερα.
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει η εξαιρετικά εύστοχη μετάφραση-θεατρική προσαρμογή του Παναγιώτη Λιάκου, η οποία καταφέρνει να διατηρήσει τη ζωντάνια και τη φρεσκάδα του λόγου του Ουάιλντ. Η απόδοση της σαρκαστικής ευφυΐας και των λεκτικών παιχνιδιών του πρωτοτύπου απαιτεί ευρηματικότητα και ακρίβεια, και εδώ η μετάφραση αναδεικνύει με υποδειγματικό τρόπο την ταχύτητα των διαλόγων και την επικαιρότητα της σάτιρας, περισσότερο από 100 χρόνια μετά τη συγγραφή του έργου. Οι χαρακτήρες μιλούν με φυσικότητα και αμεσότητα, χωρίς να χάνεται η κομψότητα και το λεπτό χιούμορ του συγγραφέα, ενώ η θεατρική προσαρμογή ενισχύει τη ροή της κωμωδίας, καθιστώντας την απολαυστική και για το σύγχρονο ελληνικό κοινό.
Είναι ένα έργο που διαβάζεται (ή παρακολουθείται) ξανά και ξανά, κάθε φορά αποκαλύπτοντας νέα επίπεδα λεπτού σαρκασμού και πανέξυπνων αντιστροφών. Δεν είναι ένα έργο που απαιτεί από τον αναγνώστη βαθιά συναισθηματική εμπλοκή, αλλά του προσφέρει κάτι εξίσου σπάνιο: τη χαρά του εξαιρετικού λόγου και της αψεγάδιαστης κωμικής ευφυΐας.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου