Βέρα Πρατικάκη: "Θεωρώ πως με βοηθάει πολύ η ιδιότητά μου ως ψυχοθεραπεύτρια στην συγγραφή των βιβλίων μου καθώς μου επιτρέπει να καταλάβω σε βάθος τον ψυχισμό ενός χαρακτήρα".

 

1.      Το νέο σας βιβλίο αγγίζει ένα πολύ σημαντικό θέμα, αυτό της δυσκολίας να πει κάποιος «όχι». Τι σας ενέπνευσε να επικεντρωθείτε σε αυτό το ζήτημα για το συγκεκριμένο βιβλίο;

Είναι ένα θέμα που με έχει απασχολήσει κι εμένα πολλές φορές στο παρελθόν και εξακολουθεί να με δυσκολεύει κάποιες φορές και τώρα. Ταυτόχρονα παρατηρώ πως είναι ένα θέμα που δυσκολεύει και πολύ κόσμο γύρω μου ανεξαρτήτως ηλικίας.

Πολλοί άνθρωποι ή δεν εκφράζονται ποτέ ή εκφράζονται πολύ απότομα και επιθετικά ή ο τρόπος τους πηγαίνει από το ένα άκρο στο άλλο. Οι γονείς επίσης έχω παρατηρήσει πως δυσκολεύονται ιδιαίτερα να θέτουν όρια και να λένε ‘όχι’ όταν χρειάζεται με τον κατάλληλο τρόπο. Επομένως και τα παιδιά τους συχνά δεν έχουν ένα υγιές παράδειγμα προς μίμηση και επωμίζονται και αυτά την ίδια δυσκολία.

Γνωρίζοντας πως μια ιστορία είναι πολλές φορές ο καλύτερος τρόπος να πεις κάτι σημαντικό ήθελα να βοηθήσω μικρούς και μεγάλους να αντιληφθούν ότι υπάρχει ένας κατάλληλος τρόπος να λέει κανείς ‘όχι’ και να εξασκηθούν για να μπορούν να τον χρησιμοποιούν.

 

2.      Μέσα από την ιστορία του Βλαδίμηρου, προσεγγίζετε το θέμα των κοινωνικών πιέσεων. Πιστεύετε ότι τα παιδιά καταλαβαίνουν εύκολα τη διαφορά μεταξύ ευγένειας και υποχωρητικότητας;

 

Αν τους το εξηγήσουμε με τον κατάλληλο τρόπο και με τις κατάλληλες λέξεις, τότε πιστεύω πως ναι, εύκολα μπορούν να καταλάβουν την διαφορά. Ουσιαστικά η ευγένεια είναι μια αξία και η υποχωρητικότητα μια συμπεριφορά. Συχνά η ευγένεια συνδέεται με την υποχωρητικότητα, αλλά ουσιαστικά εμείς αυτό που θέλουμε να τα βοηθήσουμε να καταλάβουν είναι ότι δεν χρειάζεται να συνδέονται πάντα αυτά τα δυο. Ότι μπορεί κανείς να είναι ευγενικός και ταυτόχρονα να μην είναι υποχωρητικός όταν νιώθει ότι πιέζεται. Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα μέσα από το παιχνίδι και μέσα από τα παραμύθια. Γι’ αυτόν τον λόγο θεωρώ ότι με το βιβλίο αυτό θα μπορέσουν να κατανοήσουν καλύτερα αυτά που θέλουμε να τα βοηθήσουμε να μάθουν. Μπορούμε συχνά να κάνουμε συνδέσεις και με την πραγματικότητα, έτσι ώστε να αφομοιώσουν ακόμα καλύτερα το μήνυμα. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό ο ενήλικας να καταλάβει τι έχει κατανοήσει το παιδί του και που μπορεί ακόμα να δυσκολεύεται έτσι ώστε να βρει τον τρόπο να του ξεκαθαρίσει και τα πιο μπερδεμένα σημεία.

 

 

3.      Το βιβλίο σας ασχολείται με το πώς μπορούμε να θέτουμε όρια. Τι συμβουλές θα δίνατε στους γονείς για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να μάθουν να λένε «όχι» όταν νιώθουν άβολα;

 

Κατά την γνώμη μου το καλύτερο που μπορούν να κάνουν είναι να βεβαιωθούν ότι μπορούν οι ίδιοι να λένε ‘όχι’ όταν αισθάνονται άβολα. Αν οι ίδιοι έχουν υγιή αυτοεκτίμηση και σεβασμό τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τους άλλους τότε θα μπορούν να λένε ‘ναι’ ή ‘όχι’ εύκολα ανάλογα με την κάθε περίσταση. Επίσης κάτι άλλο που είναι σημαντικό να κάνουν είναι να εξετάσουν το πώς συμπεριφέρονται απέναντι στο παιδί τους. Δηλαδή, του επιτρέπουν να λέει ‘όχι’ όταν θέλει; Είναι σε θέση να ακούσουν και να σεβαστούν το ‘όχι’ του; Γιατί δυστυχώς πολλές φορές έχουμε την πρόθεση, αλλά στην πράξη δεν επιτρέπουμε στο παιδί να μπορεί να μας πει ‘όχι’ αν δεν θέλει να κάνει κάτι που του ζητάμε. Αν οι γονείς μπορούν να καταφέρουν τα παραπάνω, τότε ακριβώς επειδή αποτελούν το ισχυρότερο πρότυπο για τα μικρά παιδιά, το πιο πιθανό είναι ότι θα βγαίνει φυσικά και στο παιδί να μπορεί να εκφράζεται με τον κατάλληλο τρόπο. Ή ακόμα και αν το παιδί δυσκολευτεί, θα είναι πολύ πιο εύκολο για τους γονείς να ξεκινήσουν μια συζήτηση μαζί του όπου θα μπορούν να του εξηγούν σημαντικά πράγματα (όπως για παράδειγμα ότι κάποιος έχει το δικαίωμα να μας ζητήσει κάτι που θέλει, αλλά και πως εμείς έχουμε το δικαίωμα να αποφασίσουμε αν θα πούμε ‘ναι’ ή ‘όχι’) τα οποία θα γίνονται πολύ πιο εύκολα αντιληπτά, διότι θα αποτελούν ήδη βιωμένη μάθηση.

 

 

4.      Πώς πιστεύετε ότι η ιστορία του Βλαδίμηρου και του Μήτσου μπορεί να διδάξει στα παιδιά την αξία της προσωπικής φροντίδας και του αυτοσεβασμού;

Είναι γνωστό ότι τα παιδιά ταυτίζονται με τον ήρωα ενός βιβλίου. Καθώς οι μικροί αναγνώστες θα παρακολουθούν τα βάσανα του Βλαδίμηρου θα μπορούν να συμπάσχουν και μαζί του, θα μπορούν να μπουν στην θέση του και να αισθανθούν την πίεση που βιώνει (μιας και από την μια δεν θέλει να χαλάσει χατίρι στους φίλους του και από την άλλη δεν θέλει να κάνει αυτά που του ζητάνε). Στο πρώτο μέρος του βιβλίου ουσιαστικά βλέπουμε τον Βλαδίμηρο να προσπαθεί να δώσει σημασία στο τι έχει ανάγκη (να προσπαθεί δηλαδή να έχει αυτοσεβασμό και να νιώσει ότι έχει το δικαίωμα να μην θέλει να κάνει κάτι που του ζητάνε). Στην συνέχεια, στο δεύτερο μέρος του βιβλίου όταν ο νεροβουβαλάκος μας ζητάει την συμβουλή της πυγολαμπίδας καταφέρνει να βρει τον κατάλληλο τρόπο να εκφράσει αυτό που θέλει. Επομένως το παιδί εκεί καθώς ο Βλαδίμηρος δοκιμάζει διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας θα μπορέσει να αντιληφθεί την διαφορά μεταξύ του να γίνεται κανείς επιθετικός, του να είναι παθητικός και του να βρίσκει την κατάλληλη ισορροπία μεταξύ των δυο άκρων.

 

5.      Σε ένα κοινωνικό περιβάλλον όπου η ευχαρίστηση των άλλων είναι πολλές φορές προτεραιότητα, πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να ακούνε τις δικές τους ανάγκες;

 

Όπως ανέφερα και πριν, θεωρώ ότι το πιο βοηθητικό και ταυτόχρονα το πιο σημαντικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε εμείς οι ενήλικες είναι να φροντίσουμε να ακούμε αφενός τις δικές μας ανάγκες και αφετέρου να ακούμε και τις δικές τους ανάγκες. Όταν σε μια οικογένεια οι διαφωνίες λύνονται με αμοιβαίο σεβασμό στις ανάγκες και της μιας πλευράς και της άλλης τότε αυτό γίνεται βίωμα για τα παιδιά, τα οποία μπορούν να εσωτερικεύσουν τον τρόπο αυτόν και να τον αξιοποιούν και στην δική τους καθημερινότητα. Το να ακούμε το παιδί δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να λέμε ‘ναι’ σε ό,τι μας λέει. Χρειάζεται όμως να ακούμε τι έχει ανάγκη και μας ζητάει αυτό που μας ζητάει.

 

Για παράδειγμα, αν ένα παιδί μας ζητάει επίμονα ένα παιχνίδι και εμείς επιμένουμε πως δεν πρέπει να το έχει μπορούμε να καταλάβουμε ότι η ανάγκη του είναι να ταιριάξει με τους φίλους του που ήδη έχουν αυτό το παιχνίδι και η λύση που έχει βρει είναι να μας ζητάει να του το αγοράσουμε. Μπορούμε τότε να φροντίσουμε να του αναγνωρίσουμε την ανάγκη που έχει, να την επικυρώσουμε λέγοντας πως είναι πράγματι μια πολύ σημαντική ανάγκη, να του εξηγήσουμε τον λόγο που δεν γίνεται να του πάρουμε αυτό το παιχνίδι και να το βοηθήσουμε να βρούμε μια άλλη λύση που να ικανοποιεί αυτήν του την ανάγκη έτσι ώστε να αισθανθεί ότι το ‘ακούσαμε’.

 

Επίσης, πολλές φορές σε οικογενειακά καλέσματα οι συγγενείς μπορεί να ζητούν από το παιδί να πει ή να κάνει κάτι και να βλέπουμε ότι εκείνο δεν θέλει. Τότε μπορούμε να του ψιθυρίσουμε ότι είναι εντάξει να πει ‘όχι’ και ιδανικά θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε και στους συγγενείς ότι θα διευκολύνουν πολύ αν δεν επιμείνουν και πιέσουν παραπάνω το παιδί.

 

Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να μην χρησιμοποιούμε εκφράσεις που συνηθίζονταν περισσότερο παλαιότερα, όπως για παράδειγμα ότι τα καλά παιδιά είναι υπάκουα, ότι δεν στενοχωρούν τους άλλους και όλα τα σχετικά. Θυμίζω όμως, και τονίζω επίσης, ότι χρειάζεται να μάθουμε στο παιδί να λέει ‘όχι’ με ευγένεια και σεβασμό προς τον άλλο. Πολλές φορές βλέπω τους τωρινούς γονείς, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν το παιδί τους να μην πιέζεται, ότι δεν το βοηθούν να μάθει πώς να μην προσβάλλει τους άλλους. Και τα δυο είναι απαραίτητα.

 

 

6.      Ποιος είναι ο μεγαλύτερος στόχος σας με αυτό το βιβλίο; Τι θα θέλατε να μείνει στο μυαλό και την καρδιά των μικρών σας αναγνωστών μετά την ανάγνωση;

 

Ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε πάντα τα χατίρια των άλλων και ότι υπάρχει ο τρόπος να λέμε όχι χωρίς να τους προσβάλλουμε ή να τους κάνουμε να νιώθουν άσχημα.

Είχα όμως και έναν δεύτερο στόχο με αυτό το βιβλίο: να περάσει το παιδί καλά διαβάζοντας το βιβλίο. Θεωρώ πως ένα καλό βιβλίο χρειάζεται να προσφέρει και διασκέδαση στον αναγνώστη του. Προσπάθησα να συνδυάσω το διδακτικό κομμάτι με την απόλαυση. Σε μια εποχή που η ανάγνωση βιβλίων είναι όλο και πιο σπάνια είναι σημαντικό τα βιβλία να ευχαριστούν τον αναγνώστη. Μόνο τότε θα είναι πιο πιθανό να τα αναζητήσει ξανά.

 

7.      Έχετε γράψει τόσο παιδικά όσο και εφηβικά βιβλία. Πώς διαφέρει η προσέγγισή σας όταν γράφετε για διαφορετικές ηλικιακές ομάδες;

 

Σίγουρα έχει μεγάλη διαφορά η προσέγγιση κάθε ηλικιακής ομάδας. Όμως υπάρχει και κάτι κοινό που εμένα με βοηθάει πολύ όταν γράφω: έχω από πριν στο μυαλό μου περίπου σε ποια ηλικιακή ομάδα απευθύνομαι. Έτσι φαντάζομαι ότι έχω ένα παιδάκι ή έναν έφηβο μπροστά μου και ότι το γράφω για αυτό ή για αυτόν. Αυτό με βοηθάει να προσέχω το ύφος και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιώ και να το προσαρμόζω εξαρχής κατάλληλα.

 

8.      Πόσο σημαντικό είναι για εσάς η ενσωμάτωση εικονογράφησης στα παιδικά βιβλία και τι ρόλο παίζουν οι εικόνες στη μεταφορά των μηνυμάτων σας;

 

Στα εικονογραφημένα βιβλία η εικονογράφηση είναι εξαιρετικά σημαντική υπόθεση. Στο συγκεκριμένο βιβλίο ο Γιάννης Σκουλούδης έκανε φοβερή δουλειά. Με το ταλέντο του θεωρώ πως ανέδειξε και ζωντάνεψε τη ιστορία, κατάφερε να αποτυπώσει τις λεπτές αποχρώσεις των συναισθημάτων που κατακλύζουν τον Βλαδίμηρο και ταυτόχρονα με τους έντονους χρωματικούς συνδυασμούς του πέτυχε κάτι μοναδικό.

 

Οι εικόνες στα βιβλία για μικρά παιδιά εξυπηρετούν πολλαπλούς στόχους. Για παράδειγμα, τα βοηθούν να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους βοηθώντας τα να κατανοήσουν λέξεις (μέσω των εικόνων) που μπορεί ακόμα να μην γνωρίζουν και ταυτόχρονα τα βοηθούν να κατανοήσουν καλύτερα την ιστορία ακριβώς επειδή λέγεται εις διπλούν (μια μέσω του κειμένου και μια μέσω των εικόνων). Κάνουν την εμπειρία της ανάγνωσης πιο απολαυστική, βοηθούν τα πιο μικρά παιδιά να συγκεντρωθούν και να αυξήσουν το εύρος της προσοχής τους (καθώς μπορούν όσο ακούν την ιστορία να ψάχνουν για κρυμμένες πληροφορίες μέσα στις εικόνες) και μπορούν ακόμα και να παρακινήσουν τα πιο μικρά παιδιά να αρχίσουν να διαβάζουν σιγά σιγά και ανεξάρτητα.

 

Ακόμα, οι εικόνες προσφέρουν νοητική διέγερση στον παιδικό εγκέφαλο, προσκαλούν τους μικρούς αναγνώστες να σκεφτούν και να προβλέψουν πράγματα για την εξέλιξη της ιστορίας που ακούν και έτσι διευκολύνεται η γνωστική τους ανάπτυξη βοηθώντας τα και στο πλαίσιο της σχολικής μάθησης. Έρευνες έχουν δείξει πως ο συνδυασμός λέξεων με εικόνες ενισχύει την επικοινωνία ανάμεσα στο αριστερό και το δεξύ ημισφαίριο στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η ικανότητά μας να συνθέτουμε πληροφορίες και να μαθαίνουμε πράγματα.

 

Επίσης, χάρη στις εικόνες αναπτύσσεται η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών και η ικανότητά τους για ενσυναίσθηση καθώς από το ύφος των χαρακτήρων και από τις μικροεκφράσεις τους μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τι νιώθουν και να συμπάσχουν μαζί τους.

 

Τέλος, οι εικόνες διευκολύνουν τα παιδιά να αναπτύξουν την ικανότητα οπτικοποίησης και ταυτόχρονα τα εισάγουν στην τέχνη. Με τα εικονογραφημένα βιβλίο είναι κάπως σαν να τα παιδιά να επισκέπτονται μουσεία και να εκτίθενται σε διαφορετικά στυλ.

 

9.      Τι ρόλο παίζει η ψυχολογία και η εμπειρία σας ως ψυχοθεραπεύτρια στη συγγραφή των παιδικών βιβλίων σας;

 

Θεωρώ πως με βοηθάει πολύ η ιδιότητά μου ως ψυχοθεραπεύτρια στην συγγραφή των βιβλίων μου καθώς μου επιτρέπει να καταλάβω σε βάθος τον ψυχισμό ενός χαρακτήρα. Ως ψυχοθεραπεύτρια καλούμαι να μπορώ να μπω στην θέση του άλλου, να κατανοήσω και να νιώσω βαθιά το πώς μπορεί να νιώθει και ταυτόχρονα να μπορώ να διατηρήσω και την δική μου οπτική γωνία για να μπορέσω να τον βοηθήσω. Αυτό πιστεύω πως με διευκολύνει να μπορώ να ‘νιώσω’ βαθιά έναν χαρακτήρα μου, να αισθανθώ τι μπορεί να τον προβληματίζει και έπειτα να δω πως θα τον βοηθήσω να φτάσει εκεί που θα ήθελα να φτάσει. Επίσης, δουλεύοντας πολύ και με παιδιά (από 4 ετών και πάνω) μπορώ να έχω μια εξοικείωση με τα διαφορετικά αναπτυξιακά στάδια και με τα θέματα που τα απασχολούν και αυτό θεωρώ ότι με βοηθάει πολύ στο να μπορώ να ‘νιώσω’ το ύφος που χρειάζεται να έχει κάθε βιβλίο μου ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνομαι.

 

 

 

10. Ποιες άλλες θεματικές θα θέλατε να εξερευνήσετε μέσα από τα μελλοντικά σας έργα, έχοντας κατά νου τα ζητήματα που απασχολούν τα παιδιά και τις οικογένειές τους σήμερα;

 

Συνήθως δεν έχω εξαρχής θέματα στο μυαλό μου, αλλά την ώρα που αποφασίζω να ξεκινήσω ένα καινούργιο βιβλίο σκέφτομαι κάτι επιτόπου. Η έμπνευση έρχεται αυτόματα την στιγμή που αποφασίζει κανείς να κάτσει να γράψει. Πολλές φορές μια ιδέα για ένα θέμα ξεκινάει από κάποιο δικό μου συναίσθημα ή βίωμα, αλλά μπορεί να προέλθει και από πολλές άλλες πηγές. Αυτή είναι και η μαγεία της διαδικασίας. Αφήνεσαι να παρασυρθείς και βλέπεις αργότερα που σε οδηγεί. 

Της Αλεξίας Βλάρα, 17/10/2024