Χρήστος Μαρκογιαννάκης: "Για τον Ομέρο είναι η κινητήρια δύναμη για όσα κάνει: η ανάγκη να καταλάβει ποιος είναι και πού ανήκει".

Στο Ομέρο, Ο Κρυφός Γιος, ο Χρήστος Μαρκογιαννάκης υφαίνει μια συναρπαστική ιστορία που συνδυάζει μυστήριο και ιστορική μυθοπλασία. Τι θα συνέβαινε αν το φημολογούμενο παιδί της Μαρίας Κάλλας και του Αριστοτέλη Ωνάση είχε επιβιώσει; Μέσα από ένα ταξίδι γεμάτο ανατροπές, ο συγγραφέας αναζητά την αλήθεια πίσω από τον μύθο. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, μιλάμε για την έμπνευση, την αφήγηση και τις προκλήσεις του βιβλίου.

credits: Νicolas Aristidou

1. Τι σας ενέπνευσε να γράψετε την ιστορία του Ομέρο; Πώς γεννήθηκε η ιδέα του «κρυφού γιου» της Μαρίας Κάλλας και του Αριστοτέλη Ωνάση;

            Είμαι από μικρός θαυμαστής της φωνής της Κάλλας. Οι άριές της, κι έπειτα ολόκληρες όπερες συχνά σε ζωντανές ηχογραφήσεις, με συνοδεύουν όταν γράφω, διαβάζω, ταξιδεύω. Αργότερα ξεκίνησα να ενδιαφέρομαι για τη ζωή της, μια ζωή μεταξύ θριάμβων και τραγωδιών σαν αυτές των ηρωίδων που ενσάρκωνε στη σκηνή. Όταν διάβασα λοιπόν, ένα βιβλίο που μιλούσε για τον έρωτά της με τον Ωνάση και τη θεωρία για την ύπαρξη ενός παιδιού, στην πολύ αρχή της σχέσης τους, που γεννήθηκε ζωντανό αλλά πέθανε αμέσως μου ήρθε η ιδέα να προσφέρω ζωή σε αυτό το πλάσμα. Αρχικά, δε, ήθελα να του δώσω μια όμορφη οικογενειακή ιστορία αλλά όσο προχωρούσα την έρευνα διαπίστωσα πως δεν θα μπορούσε να είναι παρά μια τραγική, με τη Σοφόκλεια έννοια, περιπέτεια με τα αντίστοιχα ερωτήματα. Έτσι γεννήθηκε αυτή η ιστορία, η Οδύσσεια ενός παιδιού που αναζητά την αλήθεια για τις ρίζες του και την ταυτότητα του.

2. Το βιβλίο κινείται μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Πώς ισορροπήσατε ανάμεσα στα ιστορικά γεγονότα και τη λογοτεχνική φαντασία;

            Πράγματι, η ισορροπία είναι πολύ λεπτή. Ό,τι έχει να κάνει με πρόσωπα και πράγματα, καταστάσεις και καταγεγραμμένα ιστορικά γεγονότα είναι πραγματικότητα. Αντίστροφα, ολόκληρη η ζωή του Ομέρο αλλά και η ερμηνεία των γεγονότων, οι αντιδράσεις, οι σκέψεις και τα κίνητρα των λοιπών πρωταγωνιστών είναι γεννήματα της φαντασίας μου. Ένα σχόλιο που ακούω συχνά, πρώτα από τους Γάλλους αναγνώστες (το βιβλίο κυκλοφόρησε στα Γαλλικά το 2023 στο πλαίσιο της εκατονταετηρίδας από τη γέννηση της Κάλλας) και τώρα από τους Έλληνες είναι πως δεν μπορούν να διαχωρίσουν τη μεν από τη δε, και ρουφούν το κείμενο ως μια δυνητικά πραγματική ιστορία, που γεννά αντίστοιχα συναισθήματα.

3. Ο Ομέρο είναι ένας ήρωας σε διαρκή αναζήτηση της ταυτότητάς του. Σε ποιον βαθμό πιστεύετε ότι η ανάγκη για αυτογνωσία καθορίζει τη ζωή μας;

            Για τον Ομέρο είναι η κινητήρια δύναμη για όσα κάνει: η ανάγκη να καταλάβει ποιος είναι και πού ανήκει. Κατά καιρούς, σε στιγμές που αρχίζει να αμφισβητεί την πορεία του, η ανάγκη αυτή τον επανατοποθετεί στην ίδια διαδρομή, στην ίδια αναζήτηση της αλήθειας. Όπως στις αρχαίες τραγωδίες, ωστόσο, ο αναγνώστης αναρωτιέται τελικά μήπως η άγνοια είναι ευλογία. Προσωπικά θεωρώ πως το γνώθι σαυτόν είναι βασικό στοιχείο μιας ισορροπημένης –όσο δυνατόν-  ύπαρξης. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η αυτογνωσία βασίζεται στο παρελθόν, όπως στην περίπτωση του Ομέρο, και μάλιστα σε ένα παρελθόν ξένο, φαντασιακό, ετεροπροσδιορισμένο, ή αν είναι προσανατολισμένη προς το μέλλον. Στην πρώτη περίπτωση μπορεί να γίνει παγίδα και να σε απομακρύνει από τον στόχο: την ανακάλυψη του πραγματικού εαυτού.  

4. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε διάφορες πόλεις – Αθήνα, Ρώμη, Παρίσι, Νέα Υόρκη, Μιλάνο. Πώς επιλέξατε αυτά τα μέρη και τι ρόλο παίζουν στην αφήγηση;

            Η ζωή του Ομέρο είναι μια Οδύσσεια και δεν θα μπορούσε παρά να έχει πολλές αφετηρίες, πολλές στάσεις πριν τον τελικό προορισμό, την αλήθεια, ακόμα κι αν η αλήθεια αυτή, κατά την Καβαφική έννοια, είναι πτωχή και όχι αυτή που προσδοκάς. Κάθε πόλη, κάθε χώρα σε αυτή την περιπέτεια παίζει σημαντικό ρόλο στο ταξίδι, καθώς είναι συνδυασμένες με κομμάτια του παζλ από τη δική του ζωή, τη ζωή της Κάλλας, του Ωνάση, της Τζάκι Ο’ κλπ που υφαίνουν το φόντο της ύπαρξής του. Κι ανάλογα τα συναισθήματά του για κάθε μια από αυτές βασίζονται σε αναμνήσεις δανεικές, στα όσα έζησε η Μητέρα του εκεί: π.χ. μίσησε τη Ρώμη επειδή λίγο έλειψε να τη λιντσάρουν μετά την παράσταση της Norma τον Ιανουάριο του 1958, λάτρεψε το Παρίσι ως καταφύγιο και τρόπο ανάπαυσης της, η Νέα Υόρκη έγινε το πεδίο κυνηγιού της μισητής φιγούρας εκείνης που θεωρούσε υπεύθυνη για τη δυστυχία της, η Αθήνα εφαλτήριο αποκαλύψεων. Παράλληλα κάθε τόπος γίνεται συμπρωταγωνιστής, καθώς παρακολουθούμε τον Ομέρο να ψάχνει ανά τις δεκαετίες έναν τόπο να «ανήκει», με τον ίδιο τρόπο που αναζητά μια οικογένεια, ένα όνομα, μια κουλτούρα, μια ιστορία.

5. Ο τίτλος του βιβλίου έχει μια συμβολική διάσταση. Γιατί επιλέξατε το όνομα Ομέρο (Όμηρος) για τον πρωταγωνιστή σας;

            Ομέρο (Λενγκρίνι) είναι το όνομα που φαίνεται στα πιστοποιητικά γέννησης και θανάτου που στηρίζουν τη θεωρία της ύπαρξης αυτού του παιδιού, όπως έχουν καταγραφεί στο βιβλίο Greek Fire του Νικόλα Γκατζογίαννη. Δεν είναι τυχαίο καθώς πρόκειται για το όνομα του αγαπημένου θείου του Ωνάση, Ομήρου. Από την άλλη, δίνει μια συμβολική διάσταση, μυθολογική, καθώς ενισχύει την Οδύσσεια που σας ανέφερα προηγουμένως.

6. Στο βιβλίο σας θίγετε θέματα όπως η οικογενειακή προδοσία, τα μυστικά και η προσωπική αναζήτηση. Ποιο από αυτά θεωρείτε τον πυρήνα της ιστορίας;

            Ο πυρήνας της ιστορίας, όπως στις περισσότερες αρχαίες τραγωδίες, είναι η μάχη μεταξύ πεπρωμένου και επιλογών. Ποιο από τα δύο καθορίζει τις ζωές μας; Είναι οι πρωταγωνιστές (ο Ομέρο, η Κάλλας, ο Ωνάσης, η Τζάκι) καταδικασμένοι εξ αρχής από καπρίτσιο κάποιας ανώτερης δύναμης, ή είναι οι πράξεις και οι παραλείψεις τους που τους οδηγούν, ως συνέπεια, στο τέλος τους; Παράλληλα αναρωτιόμαστε για τη δύναμη της ανατροφής και του περιβάλλοντος σε σχέση με τον βιολογικό κώδικα, σε αυτή την αναζήτηση της αλήθειας. Ο Ομέρο ανήκει στη θετή οικογένεια που τον μεγάλωσε ή στην οικογένεια το αίμα της οποίας κυκλοφορεί στις φλέβες του, που όμως ποτέ δεν γνώρισε; Ανήκει στο όνομα που φέρει ή στο όνομα που θεωρεί πως του στερήθηκε στη γέννα και το οποίο διεκδικεί; Στο παρελθόν ή στο μέλλον; Θεωρώ πως κάθε αναγνώστρια και αναγνώστης θα αναζητήσει τον δικό του πυρήνα στο βιβλίο, αν όχι για απαντήσεις, τουλάχιστον για περαιτέρω ερωτήσεις.

 

7. Το έργο περιλαμβάνει εμβληματικές προσωπικότητες όπως η Μαρία Κάλλας και ο Ωνάσης. Πώς προσεγγίσατε τη σκιαγράφηση αυτών των χαρακτήρων, δεδομένου του μύθου που τους περιβάλλει;

            Βασισμένος σε βιογραφικό υλικό σχημάτισα μια πρώτη εικόνα των εμβληματικών αυτών προσωπικοτήτων, ως δημόσια πρόσωπα, επαγγελματίες αλλά και ως ιδιώτες, στις διαπροσωπικές, προσωπικές, οικογενειακές τους σχέσεις. Στη συνέχεια διύλισα όσα είχα μάθει από τη σκοπιά ενός παιδιού που αναζητά την αλήθεια για τους γονείς του. Δεν είναι οι «μύθοι» που τον αφορούν, αλλά οι άνθρωποι. Γι’ αυτό και παράλληλα με τη δημόσια εικόνα έχουμε πολλές προσωπικές αναφορές, λεπτομέρειες της καθημερινότητάς τους, των ευάλωτων, ανθρώπινων στιγμών, ειδικά για την Κάλλας. Δεν είναι (μόνο) η Divina που απασχολεί τον Ομέρο, είναι κυρίως η γυναίκα, η τέλεια μητέρα την οποία φαντασιώνεται πως θα ήταν γι’ αυτόν.

8. Είχατε κάποια ιδιαίτερη δυσκολία στη συγγραφή αυτού του βιβλίου; Υπήρξε κάποιο σημείο που σας προβλημάτισε περισσότερο;

            Γενικά ήταν ένα δύσκολο βιβλίο, γιατί η πρώτη του ύλη ήταν άνθρωποι που ενώ θεωρητικά είχαν τα πάντα (ταλέντο, χρήματα, φήμη) δεν ήταν ευτυχισμένοι γιατί τους έλειπε ή τους στερήθηκε κάτι πολύ σημαντικό, η αγάπη, η ελευθερία, η στήριξη, οι γονείς ή τα παιδιά τους. Διαβάζοντας λοιπόν και γράφοντας για τραγικά πρόσωπα, αυτό που με προβλημάτισε αρχικά ήταν ο προορισμός, το τέλος. Θα μπορούσα να δώσω ένα ευτυχισμένο τέλος στον Ομέρο; Αυτό θα αφήσω τις αναγνώστριες και τους αναγνώστες να το ανακαλύψουν...

9. Αν ο Ομέρο ήταν αληθινός, πώς φαντάζεστε ότι θα είχε διαμορφωθεί η ζωή του;

            Η απάντηση είναι διττή. Από τη μία θα μπορούσε να έχει διαμορφωθεί όπως αφηγούμαι, ή αντίθετα όπως του περιγράφει στο τέλος ένα πρόσωπο που έχει όλα όσα αυτός αναζητούσε, βασισμένη στη ζωή όλων όσων ο Ομέρο ζήλευε και στων οποίων τη θέση (στην οικογένεια, το όνομα, την κοινωνία, την Ιστορία) προσέβλεπε. Επαναλαμβάνω πως και στις δύο περιπτώσεις μάλλον δεν θα είχε το τέλος που προσδοκούσε και ήλπιζε.

10. Ποια ήταν η αντίδραση των αναγνωστών μέχρι τώρα; Σας εξέπληξε κάποια συγκεκριμένη ερμηνεία ή σχόλιο για την ιστορία;

            Το βιβλίο και ο πρωταγωνιστής του έχουν αγαπηθεί πολύ στη Γαλλία και (απ’ όσο μπορώ να διακρίνω από την ως τώρα πορεία του) και στην Ελλάδα. Τα σχόλια που με ευχαριστούν περισσότερο είναι πως η ιστορία αυτή είναι οικουμενική, ανθρώπινη ανεξαρτήτως των διάσημων προσώπων που συναντάμε στην πορεία της, πως οι προβληματισμοί του Ομέρο, η ανάγκη του την αλήθεια, για ταυτότητα και την αίσθηση του ανήκειν θα μπορούσαν να είναι δικά μας. Και πράγματι, έτσι είναι.

Της Αλεξίας Βλάρα, 04/03/2025