Νίκος Τόμπρος: "Δίνουμε πολύ σημασία στον ρυθμό και στην κλιμάκωση της δράσης, στις εναλλαγές εικόνων και συναισθημάτων".

Τριάντα χρόνια γεμάτα κίνηση, μουσική και αφηγηματική μαγεία κλείνει το Θέατρο Μαριονέτας Ανταμαπανταχού, μια ομάδα που έχει χαράξει τη δική της ξεχωριστή πορεία στον χώρο του κουκλοθέατρου στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Με αφορμή αυτή τη σημαντική επέτειο, ο συνιδρυτής της ομάδας, Νίκος Τόμπρος, μίλησε για το ξεκίνημά τους, τις προκλήσεις και τις χαρές του κουκλοθέατρου, τη σημασία της μουσικής στις παραστάσεις τους και τη δύναμη της κούκλας να γοητεύει κάθε ηλικία. Μέσα από τα λόγια του, ξεδιπλώνεται μια διαδρομή όπου η τέχνη γίνεται μέσο έκφρασης, επικοινωνίας και συνεχούς εξερεύνησης.

1. Πώς ξεκίνησε το Θέατρο Μαριονέτας ΑΝΤΑΜΑΠΑΝΤΑΧΟΥ πριν από 30 χρόνια; Ποιο ήταν το αρχικό σας όραμα;

Η ομάδα μας οφείλει το ξεκίνημά μας στην … ζήλεια! Η Ελένη ερωτεύτηκε μια μαριονέτα που έπαιζαν και πουλούσαν στον δρόμο, στην Πλάκα. Δεν μπορούσαμε να την αγοράσουμε οπότε αποφασίσαμε να φτιάξουμε μόνοι μας. Κάπως έτσι το 1989 γεννήθηκαν οι πρώτες μαριονέτες, που παίζαμε με τους φίλους και το 1995 παράλληλα με τον ερχομό της κόρης μας στην ζωή μας, έγινε και η κύρια επαγγελματική μας ενασχόληση, αρχικά ως κατασκευαστές.

Στον κόσμο της κούκλας βρήκαν έδαφος όλες οι αγάπες μας , η χειρωνακτική δουλειά, τα εικαστικά, το θέατρο, η μουσική, τα ταξίδια, οι συνευρέσεις, οι γιορτές, η συλλογική δουλειά, οι κοινότητες. Όλα τα παραπάνω ήταν και είναι για εμάς βασικά συστατικά για την πορεία μας.

2. Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσατε όλα αυτά τα χρόνια και πώς τις ξεπεράσατε;

Η κοινή μας πορεία ως ζευγάρι στην ζωή και την τέχνη ήταν και είναι για εμάς η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε. Η αγάπη μας για αυτό που κάνουμε, η αποστροφή μας σε συμβιβασμούς και εύκολες λύσεις αλλά και η συμμετοχή μας σε κοινότητες εντός και εκτός του χώρου του κουκλοθέατρου μας βοήθησε να συνεχίσουμε παρ’ όλες τις πληγές που αποκτήσαμε όλα αυτά τα χρόνια.

Είμαστε ακόμα εδώ οπότε μάλλον κάτι καταφέραμε.

Παραπέρα η πρόκληση που αντιμετωπίσαμε και μας ξεπερνούσε ήταν τον καιρό της πανδημίας όταν η προϋπόθεση για να ασκούμε την τέχνη μας ήταν να παίζουμε για διαχωρισμένο κοινό. Τότε που η είσοδος στα θέατρα επιτρεπόταν μόνο σε εμβολιασμένους. Εμείς επιλέξαμε ν’ απέχουμε από τις θεατρικές αίθουσες ακόμα και όταν χρειάστηκε να χαλάσουμε σχέσεις εξαιτίας αυτής της επιλογής μας.

3. Πώς έχει εξελιχθεί το κουκλοθέατρο στην Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια και πώς έχει συμβάλει η δική σας ομάδα σε αυτή την εξέλιξη;

Το κουκλοθέατρο τα τελευταία χρόνια έχει εμφανώς ανοδική πορεία και από πλευράς αριθμού νέων κουκλοπαικτών αλλά και ποιότητας.

Στην Ελλάδα δεν έχουμε την δυνατότητα να σπουδάσουμε κουκλοθέατρο. Το κενό αυτό προσπαθεί να καλύψει η UNIMA HELLAS , η Πανελλήνια Ένωση Κουκλοπαικτών Ελλάδας (παράρτημα της Διεθνούς Ένωσης) αλλά και επαγγελματίες κουκλοπαίκτες που μεταδίδουν την γνώση τους με την μορφή εργαστηρίων.

 Το πρόβλημα είναι ότι λίγοι καταφέρνουν να το ακολουθήσουν ως κύρια επαγγελματική ενασχόληση. Παρότι δεν μου αρέσει να γκρινιάζω, η αλήθεια είναι ότι για κάποιον που θέλει να ασχοληθεί με την τέχνη, οι συνθήκες όχι μόνο δεν είναι ευνοϊκές αλλά θα έλεγα και εχθρικές.

Εμείς απ’ τη μεριά μας το μόνο που κάνουμε είναι να προσεγγίζουμε την αρχαία τέχνη του κουκλοθέατρου με τον σεβασμό που της αξίζει και να μεταδίδουμε την όποια γνώση έχουμε αποκτήσει σε όποιον επιθυμεί χωρίς τσιγγουνιές

4. Υπάρχει κάποια παράσταση από αυτές τις τρεις δεκαετίες που θεωρείτε σταθμό στην πορεία σας;

Δεν μπορώ να πω ότι έχουμε παράσταση σταθμό στην πορεία μας. Οι παραστάσεις μας είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους και από πλευράς τεχνικής αλλά και θεματολογίας. Η κάθε μία από αυτές είχε, έως τώρα, την δική της ξεχωριστή πορεία αλλά όλες μαζί συνθέτουν αυτό που είμαστε.

Εάν θα έπρεπε να ξεχωρίσω κάποια θα ήταν «Της μουσικής …τα νήματα» μόνο για το γεγονός ότι είναι η παράσταση με την οποία έχουμε ταξιδέψει περισσότερο από κάθε άλλη σε διεθνή φεστιβάλ στο εξωτερικό.

 

5. Τι ρόλο παίζει η μουσική στις παραστάσεις σας και πώς συμβάλλει στη σύνδεση του κοινού με την ιστορία;

Η μουσική είναι βασικό συστατικό των παραστάσεών μας. Χαρακτηριστικό της δουλειάς μας είναι η λεπτομέρεια στην κίνηση της κούκλας και η απουσία κειμένου. Η αφήγηση γίνεται με τεχνικές μιμικής και με χορογραφημένη κινησιολογία.

Η μουσική χρησιμοποιείται ως ένα ακόμα «εργαλείο» για την γνωριμία με τους ήρωες της ιστορίας και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, ενισχύει την κατανόηση της σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ τους κατά την εξέλιξη της δράσης, ακολουθεί ή περιγράφει σε συνδυασμό πάντα με την κίνηση τις συναισθηματικές τους εναλλαγές και εν τέλει συντελεί καθοριστικά στην παρακολούθηση της ιστορίας χωρίς όμως να καπελώνει ή να γεμίζει δραματουργικά κενά.

6. Πώς αντιδρούν τα παιδιά (και οι ενήλικες) στις παραστάσεις σας; Υπάρχει κάποια στιγμή που θυμάστε ιδιαίτερα;

Η κούκλα ως σύμβολο , όταν την χρησιμοποιείς με σεβασμό , ασκεί τρομερή γοητεία με έναν μαγικό θα έλεγα τρόπο  σε όλες τις ηλικίες. Το κοινό πολύ γρήγορα ξεχνάει εμάς, τα έμψυχα όντα. Συμπορεύεται μαζί της και παρασύρεται σε ένα ταξίδι με έντονα συναισθήματα.

Μια από τις πιο δυνατές και αξέχαστες εμπειρίες μας ήταν σε ένα φεστιβάλ στην Ν. Κορέα όπου παίξαμε σε μια αγροτική περιοχή και το κοινό μας ήταν 400 περίπου ηλικιωμένοι αγρότες με σκληρά πρόσωπα και ταλαιπωρημένα κορμιά. Ήταν η τέταρτη παράσταση που παίζαμε εκείνη την ημέρα όπου χρειάστηκε μάλιστα να ταξιδέψουμε για να πάμε σε εκείνη την επαρχία. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες κατά την εξέλιξη της παράστασης έκαναν την αίθουσα να σείεται από τον ενθουσιασμό τους που εξέφραζαν  με όλους τους τρόπους. Όσο και αν ήμασταν κατάκοποι , η ενέργεια που παίρναμε μας οδήγησε κλαίγοντας να δώσουμε μια από τις καλύτερες παραστάσεις μας.

7. Ποιες τεχνικές κουκλοθεάτρου χρησιμοποιείτε και πώς συνδυάζετε την παράδοση με σύγχρονες αφηγηματικές μεθόδους;

Στις παραστάσεις μας έχουμε χρησιμοποιήσει ποικίλες τεχνικές όπως μαριονέτες με νήματα, άμεσου χειρισμού, επιτραπέζιες, μαρότες, αντικείμενα, μάσκα, θέατρο σκιών, stop motion animation.

Η παράδοση αποτελεί για εμάς μια σταθερή βάση αν και δεν μπορώ να πω ότι την γνωρίζουμε σε βάθος. Από την άλλη μας ενδιαφέρει ο  πειραματισμός και η αναζήτηση νέων τρόπων αφήγησης αλλά με τρόπο τέτοιον ώστε να μην χάνουμε την επαφή με τον θεατή. Οπότε μπορώ να πω ότι συνυπάρχουν κάπως στην δουλειά μας.

8. Πόσο σημαντική είναι η διαδραστικότητα στις παραστάσεις σας και πώς ενθαρρύνετε τη συμμετοχή του κοινού;

Όπως έχω ήδη πει οι παραστάσεις μας είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους. Σε άλλη επιδιώκουμε την διάδραση και σε άλλες προσπαθούμε να συνδεθούμε με το κοινό με τρόπο  πιο εσωτερικό.

Δίνουμε πολύ σημασία στον ρυθμό και στην κλιμάκωση της δράσης, στις εναλλαγές εικόνων και συναισθημάτων.

Όταν ο στόχος μας είναι η διάδραση γινόμαστε μια παρέα , τους θεωρούμε και τους δείχνουμε ότι είναι σημαντικοί για να πάει καλά η παράσταση.

9. Με αφορμή τα 30 χρόνια, ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας; Σκέφτεστε κάτι νέο ή μια ειδική επετειακή παράσταση;

Το γεγονός ότι μετράμε 30 χρόνια κοινής πορείας ως ομάδα οφείλεται κυρίως στο ότι βάζουμε νέα οράματα . Τα τελευταία χρόνια το όραμά μας επικεντρώνεται σε πιο συλλογικές διαδικασίες. Εδώ και 3 χρόνια δημιουργήσαμε μαζί με άλλους επαγγελματίες κουκλοπαίκτες την κολεκτίβα «Ταραξάκο». Είμαστε συνολικά 9 άτομα που προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να συμπορευτούμε επαγγελματικά και καλλιτεχνικά. Πρόκειται για ένα πρωτόγνωρο εγχείρημα για τα ελληνικά δεδομένα και όχι μόνο. Στόχος μας στο άμεσο μέλλον είναι η διοργάνωση φεστιβάλ κουκλοθεάτρου σε συνεργασία με δήμους και τοπικούς φορείς. Είμαστε ήδη σε αναζήτηση και ελπίζουμε να γίνει μια αρχή μέχρι το καλοκαίρι.

10. Αν μπορούσατε να δώσετε μια ευχή για το μέλλον του θεάτρου μαριονέτας, ποια θα ήταν αυτή;

Μια ευχή υπό τις παρούσες συνθήκες δεν μπορεί να είναι παρά ουτοπική και η δική μου δεν θα διαφέρει

Εύχομαι λοιπόν το κουκλοθέατρο να μπορέσει κάποτε να σταθεί ισάξιο σε δυναμική απέναντι στην βιομηχανία του θεάματος χωρίς να χάσει τίποτα απ’ τα στοιχεία που κάνουν την τέχνη αυτή τόσο ξεχωριστή.

Της Αλεξίας Βλάρα, 04/03/2025