Νάγια Στυλιανίδου: "Η γραφή μου ισορροπεί ανάμεσα στον ρεαλισμό και τ’ ονειρικό στοιχείο".

Η Νάγια Στυλιανίδου μάς καλεί σε ένα λογοτεχνικό ταξίδι με το Μπουκάλι στη θάλασσα, ένα blog όπου οι ιστορίες της υφαίνουν κόσμους μαγικούς, συνδεδεμένους πάντα με το στοιχείο της θάλασσας.  Μέσα από τη συζήτησή μας, ανακαλύπτουμε τις πηγές έμπνευσής της, τη σχέση της με τη συγγραφή και το προσωπικό της στοίχημα με τη λογοτεχνία. 

1. Τι σε ενέπνευσε να δημιουργήσεις το blog "Μπουκάλι στη θάλασσα" και να το μετατρέψεις σε ένα λογοτεχνικό ταξίδι; 

Θα έλεγα ότι ήταν περισσότερο μια ανάγκη παρά έμπνευση - η ανάγκη να μοιραστώ αυτό το λογοτεχνικό ταξίδι. Βέβαια, κι αυτή η ανάγκη μπορεί να προέκυψε από τα ασυνείδητα ερεθίσματα που μας εμπνέουν. Πολύ συχνά , για μένα, είναι δύο έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες, η ανάγκη και η έμπνευση. Όσον αφορά τον κύριο χαρακτήρα της συλλογής μου, τον Παύλο (αν αυτό είναι τελικά το όνομα του όπως αναφέρεται στο πρώτο διήγημα με τίτλο «Διαφυγή») και για εκείνον ήταν μια ανάγκη. Συγκεκριμένα, όπως μας λέει: «Έχεις νιώσει ποτέ ότι θες να ξεφύγεις από την καθημερινότητα; Εγώ ναι. Τελευταία, όλο και πιο πολύ. Όλο και πιο έντονα. Αποφάσισα, λοιπόν, να δημιουργήσω αυτό το blog. T’ όνομα του; Μπουκάλι στη Θάλασσα…Είμαι ο Παύλος; Δεν έχει σημασία καμία απολύτως σημασία».

2. Η θάλασσα είναι ένα επαναλαμβανόμενο στοιχείο στις ιστορίες σου. Τι συμβολίζει για σένα;

Είναι ναι, πολύ συχνά στη συγγραφική μου δουλειά. Η θάλασσα συμβολίζει το οικείο και το ανοίκειο, την τόλμη για το άγνωστο, την ηρεμία μα παράλληλα και τον κίνδυνο, τον ωμό ρεαλισμό και τη μαγεία του φανταστικού αλλά και όλες τις αποχρώσεις των δίπολων αυτών. Τώρα που το (ξανα)σκέφτομαι μοιάζει λίγο με τις συγγραφικές διαδρομές, είναι ταυτόχρονα οικείες και ανοίκειες για τους/τις δημιουργούς.

3. Στα κείμενά σου συναντάμε μια πολυφωνική αφήγηση, όπου οι πρωταγωνιστές αλλάζουν συνεχώς. Πώς επιλέγεις ποια οπτική γωνία θα χρησιμοποιήσεις κάθε φορά; 

Νομίζω, ότι, αρχικά τουλάχιστον σ’ ένα πρώτο επίπεδο είναι σαν να βρίσκεσαι σε μια παρέα και να σου πει ένας φίλος , μια φίλη «Άκου τι έπαθα, τι μου συνέβη χθες…». Σου ταιριάζει η οπτική γωνία, η φωνή του φίλου/της φίλης για αυτή την ιστορία. Ωστόσο, μετά, σ’ ένα δεύτερο επίπεδο χρειάζεται ως συγγραφέας να έχεις μια πιο αυστηρή και παράλληλα διαισθητική ματιά. Πρέπει να αναρωτηθείς μέσω ποιας φωνής (ή φωνών και οπτικών) θα προσεγγιστεί καλύτερα η συγκεκριμένη ιστορία, τι επιτρέπει αυτή η οπτική γωνία να διαφανεί και τι όχι, «ποιος, ποια, ποιο» σ’ αυτή την πολυφωνική αφήγηση θα αφηγηθεί καλύτερα την ιστορία που θες να πεις. Οπότε, η επιλογή της οπτικής γωνίας χαρακτηρίζεται και από αυθορμητισμό αλλά και μια ιδιάζουσα πειθαρχία. Κάπως έτσι εμφανίζονται και στα διηγήματα του βιβλίου οι χαρακτήρες – αυθόρμητα μα και πειθαρχημένα, ίσως γι’ αυτό και ο/η κάθε χαρακτήρας έχει τη δική του ξεχωριστή φωνή. 

4. Το διήγημα "Σαλάχι" αγγίζει το στοιχείο της τυχαιότητας και της αναπάντεχης συνάντησης. Πόσο πιστεύεις ότι οι συμπτώσεις καθορίζουν τις ζωές μας; 

Πιστεύω, όπως πιθανά πιστεύει και η ηρωίδα στο διήγημα Σαλάχι (χωρίς να είμαι και 100% σίγουρη) ότι οι συμπτώσεις, αν θέλουμε να τις ονομάσουμε έτσι, καθορίζουν τη ζωή μας μέχρι ενός σημείου.  Από εκεί και πέρα είναι στο δικό μας χέρι. Το στοιχείο της τυχαιότητας και της αναπάντεχης συνάντησης , κατά τη γνώμη μου, είναι κάτι διαφορετικό -  δεν είναι ακριβώς συμπτώσεις. Ίσως έχω μια αναπάντεχη συνάντηση με ένα βιβλίο, μια λέξη, μια φράση που θα μου ανοίξει καινούριους συγγραφικούς ορίζοντες. Ίσως τύχει να εμπνευστώ για την επόμενη ιστορία από τον κορμό ενός γερασμένου δέντρου που θα δω τυχαία στο πάρκο ενώ πάω βόλτα τον σκύλο μου. Αυτά, νομίζω, δεν είναι συμπτώσεις. Είναι μικρές στιγμές που μερικές φορές πάνω στην τρέλα της καθημερινότητας ξεχνάμε να τις βιώσουμε, να στρέψουμε την προσοχή μας προς σ’ αυτές και να τις παρατηρήσουμε μ’ όλες μας τις αισθήσεις. 

5. Πόσο αυτοβιογραφικά είναι τα κείμενά σου; Υπάρχουν κομμάτια σου σε αυτούς τους διαφορετικούς "εαυτούς"; 

Είναι αρκετά αυτοβιογραφικά καθώς κάποιες καταστάσεις τις έχω ζήσει. Αλλά ακόμη και σ’ αυτές που δεν έχω βιώσει υπάρχουν σχεδόν σε κάθε κείμενο, σε κάθε διήγημα της συλλογής δικά μου κομμάτια και φωνές που εκφράζονται μέσω των εαυτών των χαρακτήρων. Παραδείγματος χάρη, η περιέργεια στο διήγημα «Απορίες ενός εννιάχρονου», η αναρώτηση της πρωταγωνίστριας στο διήγημα «Στάχτες στη θάλασσα» σχετικά με την εσωστρέφεια της, όπως και πολλά άλλα που θα αφήσω το αναγνωστικό κοινό να ανακαλύψει.  

6. Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο λογοτεχνικό ή κινηματογραφικό έργο που έχει επηρεάσει τον τρόπο που γράφεις; Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο λογοτεχνικό ή κινηματογραφικό έργο που έχει επηρεάσει τον τρόπο που γράφω. Υπάρχει μια συγκεκριμένη βιβλιοθήκη στο πατρικό μου, που μ’ έχει επηρεάσει και γι’ αυτό θέλω να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους γονείς μου καθώς ήρθα σ’ επαφή με διάφορα είδη βιβλίων και διαφορετικές συγγραφικές οπτικές από πολύ μικρή. Επίσης, ακόμη κάτι που μ’ έχει επηρεάσει για τη συγκεκριμένη συλλογή ήταν η γνωριμία μου με τη μικρή φόρμα, με τα μικροδιηγήματα κυρίως – η συνάντηση μου κι οι περιηγήσεις μου στην ομορφιά, τις προκλήσεις και τους κανόνες της μικρής φόρμας. 

7. Η γραφή σου ισορροπεί ανάμεσα στον ρεαλισμό και το ονειρικό στοιχείο. Είναι αυτός ένας συνειδητός τρόπος να εξερευνήσεις την καθημερινότητα με έναν πιο μαγικό φακό; Πράγματι, η γραφή μου ισορροπεί ανάμεσα στον ρεαλισμό και τ’ ονειρικό στοιχείο. Νομίζω ότι ναι… είναι ένας συνειδητός τρόπος να εξερευνήσω την καθημερινότητα καθώς ένας πιο «μαγικός» φακός μας επιτρέπει πολλές φορές να ονειρευτούμε μια διαφορετική καθημερινότητα, μια διαφορετική πραγματικότητα. Κι αφού το ονειρευτούμε μπορούμε να σκεφτούμε και τρόπους να το υλοποιήσουμε. Απ’ αυτή την οπτική γωνία λοιπόν το να κάθεται στη μια άκρη της «τραμπάλας» ο ρεαλισμός και στην άλλη η φαντασία, το μαγικό στοιχείο, φαίνεται απαραίτητο για την καθημερινότητα μας.  

8. Το blog σου προ(σ)καλεί τους αναγνώστες να ταυτιστούν με τις ιστορίες σου. Έχεις λάβει κάποια αντίδραση που σε εξέπληξε ή σε συγκίνησε ιδιαίτερα; Γι’ αυτό, θα πρέπει να ρωτήσουμε τον Παύλο , τον κύριο χαρακτήρα της συλλογής (αν όντως ονομάζεται έτσι όπως είπαμε) καθώς το blog είναι δικό του/της. Όσον αφορά το βιβλίο δεν προέκυψε τέτοια αντίδραση, ποτέ δεν ξέρεις βέβαια και ποτέ δεν είναι αργά! 

9. Οι ιστορίες σου εκτυλίσσονται σε διάφορα μέρη του κόσμου. Υπάρχει κάποιος προορισμός που σε έχει σημαδέψει και που θα ήθελες να αποτυπώσεις σε μια επόμενη ιστορία; Χμμ… δύσκολη ερώτηση. Έχω, από παιδί , μια βαθιά αγάπη  - και μεγάλη περιέργεια ταυτόχρονα – για την Άπω Ανατολή. Επομένως ίσως η επόμενη ιστορία να εξελιχθεί εκεί… ή/και σε κάποιο κόσμο/μέρος που κανείς μας μέχρι σήμερα δεν έχει ακούσει. Και οι φανταστικοί προορισμοί μπορούν να σε σημαδέψουν και να σε ωθήσουν στο να τους αποτυπώσεις. Κάποιες φορές περισσότερο απ’ τους πραγματικούς. 

10. Ποιο είναι το επόμενο βήμα σου; Έχω πολλά στο μυαλό μου για το επόμενο βήμα. Προς το παρόν, ετοιμάζεται ένα συλλογικό βιβλίο που προέκυψε στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού-ερευνητικού προγράμματος COSDIA (Collaborative Storytelling for Disability Awareness) του οποίου ήμουν η κύρια συγγραφέας και μία από τις βασικές εκπαιδεύτριες.  Το COSDIA εστίασε στη συνεργασία ατόμων με αναπηρία και χωρίς, εκπαιδευτικών, φοιτητών/φοιτητριών, ακτιβιστριών στον χώρο της αναπηρίας για να δημιουργήσουν τις δικές τους ιστορίες και παραμύθια για την αναπηρία και τη συμπεριληπτική εκπαίδευση. Υπάρχουν και κάποιες σκέψεις για καινούρια συλλογή διηγημάτων , πιθανά και μια στροφή προς την παιδική λογοτεχνία. Θα δούμε προς τα πού θα συνδυαστεί καλύτερα και πιο αρμονικά η ανάγκη και η έμπνευση. Πολύ απόλαυσα τις ερωτήσεις, ευχαριστώ πάρα πολύ!

Της Αλεξίας Βλάρα, 04/03/2025