Νίκος Δρόσος: "Όσο περισσότερο ο καπιταλισμός θα σφίγγει τα λουριά. .. τόσο περισσότερο τα τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη θα γίνονται επίκαιρα".

Στην πολυσήμαντη σχέση του Στέλιου Καζαντζίδη με τον Πάνο Γεραμάνη, δύο μορφές που σφράγισαν το ελληνικό λαϊκό τραγούδι και τη δημοσιογραφία αντίστοιχα, μας ξεναγεί ο Νίκος Δρόσος στο βιβλίο Στέλιος Καζαντζίδης – Πάνος Γεραμάνης, Όπως τους γνώρισα. Μέσα από προσωπικές αναμνήσεις, ανέκδοτες ιστορίες και σπάνια ντοκουμέντα, ο συγγραφέας αποκαλύπτει πτυχές της προσωπικότητας και της πορείας δύο ανεπανάληπτων δημιουργών που άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στον ελληνικό πολιτισμό. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, συζητάμε με τον Νίκο Δρόσο για την έρευνά του, τις αναμνήσεις του από τις δύο αυτές μεγάλες προσωπικότητες και το πώς η φιλία τους επηρέασε τον κόσμο της μουσικής και της δημοσιογραφίας.

1. Στην εισαγωγή του βιβλίου αναφέρετε ότι δεν είναι αυτοβιογραφία, αλλά μια κατάθεση ψυχής, για δύο φίλους. Πώς αποφασίσατε να καταγράψετε τη σχέση σας με τον Στέλιο Καζαντζίδη και τον Πάνο Γεραμάνη με αυτόν τον προσωπικό τρόπο;

Ναι, έτσι είναι. Το βιβλίο μου είναι μια κατάθεση ψυχής για δυο φίλους. Ένα...ταξιμι καρδιάς κι όχι αυτογραφία. Κι έδωσα έναν προσωπικό τόνο για να αποφύγω τους... ξερούς, στερεότυπους δρόμους μιας αυτοβιογραφίας. Ρίχνω, δηλαδή, κάποιες ματιές στην ιστορία των δύο φίλων μου. Του Στέλιου Καζαντζίδη και του Πάνου Γεραμάνης, όπως τους γνώρισα.

2. Ποια ήταν η πρώτη σας συνάντηση με τον Στέλιο Καζαντζίδη και τι εντύπωση σας άφησε ως άνθρωπος, εκτός από την εμβληματική του παρουσία στον χώρο του τραγουδιού;

Η πρώτη μου συνάντηση με τον Στέλιο Καζαντζίδη έγινε μέσα σ’ένα συνεργείο αυτοκινήτων κάποιου φίλου του, στην Καλογρέζα. Ο άνθρωπος που με πήγε εκεί για να γνωρίσω τον Καζαντζίδη, ήταν ο Πάνος Γεραμάνης. Όλα τα είχε ετοιμάσει ο Γεραμάνης. Κι αξίζει να σας πω,  πως εκείνον τον καιρό ήταν πολύ δύσκολο να δει, να συναντήσει κανείς τον Καζαντζίδη. Μεγάλη, πολύ μεγάλη εντύπωση μου έκανε η απλότητα του. Η ζεστασιά που έδειχνε στους ανθρώπους στους απλούς ανθρώπους της γειτονιάς, τους μεροκαματιάρηδες. Τους ανθρώπους του μόχθου, τους ταπεινούς. Αυτό που έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση από την πρώτη στιγμή που μου έδωσε το χέρι μέσα στο συνεργείο του φίλου του. Λες και γνωριζόμασταν χρόνια. Έτσι μ έκανε να νιώσω. Άλλωστε, στο βιβλίο περιγράφω με λεπτομέρεια εκείνη τη στιγμή της συνάντησης μας για να έχει καθαρή άποψη ο αναγνώστης για τον άνθρωπο Στέλιο Καζαντζίδη.

3. Ο Πάνος Γεραμάνης υπήρξε σημαντικός υποστηρικτής του καλού ελληνικού τραγουδιού. Ποια ήταν η προσφορά του σε αυτό το πεδίο και ποιο στοιχείο της προσωπικότητάς του σας συγκίνησε ιδιαίτερα;

Πράγματι, ο Πάνος Γεραμάνης, υπήρξε ένας από τους κυριότερους υποστηριχτές του  καλού, του κλασικού λαϊκού τραγουδιού. Μέσα από τα γραπτά του διακρίνει κανείς εύκολα την αγάπη του γι’ αυτό . Αφιέρωσε όλη του τη ζωή γράφοντας και εξυμνώντας το καλό ελληνικό τραγούδι και τους εκφραστές του. Αναδείκνυε συνεχώς γνήσιους καλλιτέχνες, τραγουδιστές, μουσικούς, που είχαν προσφέρει πολλά στο χώρο , αλλά τους είχε... ξεχάσει το "Σύστημα". Ποτέ δεν είχε γράψει κάτι για ανθρώπους του χώρου, αν δεν το άξιζαν. Αλλά ήτανε και ευγενής άνθρωπος. Τους αγνοούσε και δεν έγραφε τίποτε! Με λίγα λόγια ο Γεραμάνης ήταν ένας στυλοβάτης του λαϊκού τραγουδιού σε εποχές που οι... κυρίαρχοι , αυτοί που έκαναν κουμάντο στο χώρο του τραγουδιού ήταν εχθρικοί στο λαϊκό τραγούδι. Εκεί ακριβώς ο Γεραμάνης αντιστάθηκε κι έδωσε αγώνα για το λαϊκό τραγούδι, χωρίς καμιά ιδιοτέλεια. Κι αυτό το γνωρίζουν ακόμη και οι... εχθροί του, που λένε. Αν και ο Γεραμάνης δεν είχε ποτέ εχθρούς. Κι αυτό το ξέρουν άπαντες.

4. Μέσα από το βιβλίο σου, αναδεικνύεται η ανθρώπινη πλευρά αυτών των θρυλικών μορφών. Ποιες ήταν οι πιο συγκινητικές ή εκπληκτικές στιγμές από την προσωπική σας σχέση που αποφασίσατε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες;

Όπως είπα στην αρχή, ήθελα οπωσδήποτε να μοιραστώ με τους αναγνώστες την πρώτη μέρα που γνώρισα τον Καζαντζίδη. Τη μέρα, δηλαδή, που μου γνώρισε τον Καζαντζίδη ο Γεραμάνης. Επίσης, τις στιγμές που πηγαίναμε σε κάτι πολύ ωραία λαϊκά ταβερνεία και συνομιλούσαμε με τις ώρες για τραγούδια, για κοινωνικά θέματα, για το που πάνε κάποιοι το ελληνικό τραγούδι και τι μεθόδους χρησιμοποιούν για να ανεβοκατεβάζουν τραγουδιστές, συνθέτες, στιχουργούς και πάει λέγοντας... Επίσης, δεν θα ξεχάσω τη στιγμή που απευθυνόμενος σ εμένα ο Στέλιος, σε μια ταβέρνα, μου είπε: " ... Νικολή να θα έρθει καιρός που μέσα σε τέτοιες ωραίες ταβέρνες θα τραγουδάω με την κιθάρα μου στις παρέες κι εσύ θα έρχεσαι μετά με ένα καπελάκι και θα σου δίνουν κανένα φραγκακι για να τη... βγάζουμε ".. . Επίσης όταν ο Στέλιος οδηγώντας κι έχοντας συνοδηγό τον Γεραμάνης και στο πίσω κάθισμα εμένα μιλούσε για τη σημασία του χρήματος που γίνεται διάβολος όταν γινόμαστε υπηρέτες του... Και κάνουμε κακή χρήση του. .. Αυτά και πολλά άλλα πολύ ενδιαφέροντα

5. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στο να συνδυάσετε την προσωπική σου σχέση με αυτούς τους ανθρώπους με την αναγκαιότητα μιας ιστορικής καταγραφής;

Νομίζω ότι έτσι γίνεται και συναισθηματικά πιο σταθερή, πιο ισχυρή , η αναγκαιότητα μιας σταθερής ιστορικής καταγραφής. Έτσι και ο αναγνώστης θα συμμετάσχει ως τέταρτος συνομιλητής. Κι είμαι σίγουρος πως έτσι θα γίνει.

6. Η μουσική τους άγγιξε το συλλογικό συναίσθημα και ενώνει γενιές. Πιστεύετε ότι η μουσική του Καζαντζίδη παραμένει επίκαιρη και αν ναι, γιατί;

Βεβαίως. Όσο περισσότερο ο καπιταλισμός θα σφίγγει τα λουριά. .. τόσο περισσότερο τα τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη θα γίνονται επίκαιρα. Κι αυτό γιατί είναι πραγματικά τραγούδια κι όχι τραγούδια τσιχλόφουσκες που χρησιμοποιούνται για ένα μήνα κι ύστερα τα πετάνε. .. Έτσι, γίνεται φανερό ότι τα καλά τραγούδια που έχουν δηλαδή περιεχόμενο, όπως τα τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη θα είναι πάντα επίκαιρα.

7. Ποιο στοιχείο της προσωπικότητας του Καζαντζίδη σε εντυπωσίασε περισσότερο;

Μου έχει κάνει μεγάλη εντύπωση ο συγκροτημένος λόγος του, αν και ήταν της Τετάρτης τάξης δημοτικού . Επίσης, η ευγένεια του, σε εκπλήσσει. Κι αυτό ίσως επειδή κάποιοι τον παρουσίαζαν κατά καιρούς όπως εκείνοι ήθελαν!

8. Το βιβλίο σου προσφέρει μια συναισθηματική και ιστορική διάσταση του ελληνικού τραγουδιού. Ποιες ήταν οι πιο σημαντικές στιγμές της ελληνικής μουσικής σκηνής που θεωρείς ότι επηρέασαν την καριέρα τους;

Ήταν η δεκαετία του 60. Ήταν η περίοδος εκείνη, που απογειώνεται το λαϊκό τραγούδι με κύριο εκφραστή τον Στέλιο Καζαντζίδη έχοντας στο πλάι του την Μαρινέλλα.

9. Έχετε εργαστεί για πολλά χρόνια στον δημοσιογραφικό χώρο και έχετε γράψει για την πολιτική και την κοινωνία. Πώς επηρέασε αυτή η εμπειρία τον τρόπο που προσεγγίσατε τη συγγραφή του βιβλίου αυτού;

Πάντα παίζει ρόλο η εμπειρία για κάθε έργο , για κάθε επιχείρημα, όπως η συγγραφή ενός βιβλίου. Η δημοσιογραφία συμβάλλει θετικά για κάτι τέτοιο.

10. Με ποιον τρόπο ελπίζετε ότι το βιβλίο θα βοηθήσει τους αναγνώστες να κατανοήσουν καλύτερα την αξία των προσώπων που αναφέρονται, αλλά και την εποχή που έζησαν;

Όταν κάτι είναι γνήσιο, ο αναγνώστης το αντιλαμβάνεται. Έτσι και για το βιβλίο. Συνεπώς, θα δει ο αναγνώστης ότι δεν υπάρχουν υπερβολές που ενδεχομένως θα υπήρχαν λόγω φιλίας σε άλλες περιπτώσεις και θα το εκτιμήσει δεόντως. Και όχι μόνο το βιβλίο, ως καθαυτό, αλλά και τους πρωταγωνιστές του. Δηλαδή την αξία τους!

Της Αλεξίας Βλάρα, 04/03/2025