Βαλεντίνα Άκσι: "Γιατί στη ζωή, για να δεις τη θλίψη ή τη χαρά κάποιου, αρκεί να κοιτάξεις τα μάτια του".

  Η συγγραφέας Valentina Akssy μιλά για τη συλλογή διηγημάτων της The DNA of Angels, ένα έργο που υφαίνει με ευαισθησία και ανθρωπιά ιστορίες ελπίδας, απώλειας και αγάπης. Με αφορμή την ελληνική μετάφραση του βιβλίου, η Akssy μοιράζεται σκέψεις για τη δύναμη της λογοτεχνίας να γιατρεύει, τη φωτεινή πλευρά του ανθρώπινου πόνου και το κοινό νήμα που ενώνει τις ψυχές πέρα από σύνορα και γλώσσες.

Βαλεντίνα Άκσυ

Η συλλογή σας παρουσιάζει πολύ διαφορετικούς χαρακτήρες, καθένας με τα δικά του όνειρα και τους δικούς του αγώνες. Πώς επιλέγετε ποιες όψεις της ανθρώπινης εμπειρίας θα αναδείξετε στις ιστορίες σας;

Δεν επιλέγω εγώ τις ιστορίες, εκείνες με επιλέγουν. Οι χαρακτήρες στις ιστορίες μου είναι άνθρωποι που έχω συναντήσει στη ζωή μου. Οι πράξεις τους, οι διαδρομές τους, με έκαναν να κλάψω, να γελάσω και μερικές φορές να αλλάξω τις απόψεις μου, και τη ζωή μου. Όλοι οι ήρωές μου είναι συνηθισμένοι άνθρωποι, αλλά είναι δυνατοί άνθρωποι. Μόνο οι δυνατές ψυχές ξέρουν να αγαπούν βαθιά, να νοιάζονται για τους άλλους, να μένουν κοντά όταν έχει σημασία. Αυτή τη δύναμη, τη σιωπηλή, ανθρώπινη δύναμη της αγάπης και της συμπόνιας, προσπαθώ να δείξω στις ιστορίες μου.

Οι ιστορίες σας περιγράφονται ως ταυτόχρονα ευαίσθητες και χιουμοριστικές. Πώς ισορροπείτε ανάμεσα στην ελαφρότητα και τη σοβαρότητα όταν απεικονίζετε πραγματικές εμπειρίες;

Μα δεν ισορροπούμε όλοι ανάμεσα στο ευαίσθητο και το χιουμοριστικό στην ίδια τη ζωή;

Οι ιστορίες μου είναι σαν τη ζωή, υπάρχει πάντα χώρος και για τον πόνο και για το γέλιο.

Η ελαφρότητα βοηθά να αποκαλυφθεί το βάθος του συναισθήματος, και στη γραφή, συχνά η απλότητα των λέξεων κάνει τον αναγνώστη να πιστέψει πως τα συναισθήματα είναι αληθινά, πως ο πόνος είναι αυθεντικός.

Γιατί στη ζωή, για να δεις τη θλίψη ή τη χαρά κάποιου, αρκεί να κοιτάξεις τα μάτια του.

Η ισορροπία στις ιστορίες μου έρχεται φυσικά, γράφω απλώς όπως νιώθω τη ζωή, όπως τη βλέπω στα μάτια των χαρακτήρων μου.

Πολλές από τις ιστορίες σας είναι εμπνευσμένες από πραγματικά γεγονότα. Πώς προσεγγίζετε τη μετατροπή της πραγματικότητας σε μυθοπλασία διατηρώντας τη συναισθηματική αυθεντικότητα;

Δεν εφευρίσκω, απλώς μεταφράζω τα συναισθήματα σε λέξεις.

Μερικές φορές μια μόνο χειρονομία, ένα βλέμμα ή μια φράση που κάποιος είπε κάποτε γίνεται η καρδιά μιας ιστορίας. Για παράδειγμα, στην ιστορία «Γκριζογάλανα Μάτια», μια ιστορία για τη γιαγιά μου, ήταν αυτά ακριβώς τα μάτια που έδωσαν τη δύναμη στην αφήγηση. Η τελευταία φράση, «Έχει τα πιο όμορφα γκριζογάλανα μάτια στον κόσμο», πάντα κάνει τους αναγνώστες να κλαίνε. Μπορώ να υφάνω στιγμές από διαφορετικές ζωές σε μία ενιαία ιστορία, αλλά τα συναισθήματα είναι πάντα αληθινά. Για μένα, η μυθοπλασία δεν είναι διαφυγή από την πραγματικότητα, είναι ένας τρόπος να τη δεις πιο βαθιά και να κάνεις τον αναγνώστη να τη νιώσει με όλη του την καρδιά. Έτσι παραμένει ζωντανή η συναισθηματική αλήθεια σε κάθε γραμμή που γράφω.

Ο τίτλος «Το DNA των Αγγέλων» υποδηλώνει μια βαθύτερη, σχεδόν μεταφυσική διάσταση. Τι σας ενέπνευσε για αυτόν τον τίτλο και πώς συνδέεται με τα θέματα των ιστοριών σας;

Δεν θα το πιστέψετε, αλλά ο τίτλος «Το DNA των Αγγέλων» ήρθε σε μένα πριν καν γεννηθεί η ίδια η ιστορία, πριν καν μιλήσω με την κεντρική ηρωίδα. Εμφανίστηκε απλώς, σαν αστραπή έμπνευσης, όταν η φίλη μου μού διηγήθηκε αυτή την ιστορία. Υπάρχει μια σπίθα φωτός σε κάθε ανθρώπινο ον, ένας αόρατος κώδικας καλοσύνης, συμπόνιας και αγάπης. Μπορεί να κάνουμε λάθη, να πέφτουμε, να χάνουμε την πίστη μας, όμως αυτό το εσωτερικό φως ζει πάντα μέσα μας, σαν DNA που περνά από καρδιά σε καρδιά. Οι ιστορίες μου μιλούν για αυτό, για ανθρώπους που δημιουργούν μικρά θαύματα, συχνά χωρίς να συνειδητοποιούν ότι έγιναν άγγελοι για κάποιον άλλον.

Έτσι, «Το DNA των Αγγέλων» μιλά για την ανθρωπιά, για τη δύναμη της ψυχής που μας κρατά ζωντανούς, ικανούς να αγαπάμε, να συγχωρούμε, να κλαίμε και να γελάμε. Και μιλά για την ελπίδα.

Οι ιστορίες σας συχνά μεταφέρουν μηνύματα ελπίδας, ανθεκτικότητας και ενσυναίσθησης. Θεωρείτε τη λογοτεχνία μια μορφή καθοδήγησης για τους αναγνώστες, κι αν ναι, με ποιον τρόπο;

Ναι, πιστεύω πραγματικά ότι η λογοτεχνία μπορεί να αποτελέσει καθοδήγηση, όχι με διδακτικό τρόπο, αλλά σαν ένα φως που σε βοηθά να δεις τον δρόμο όταν γύρω σου όλα μοιάζουν σκοτεινά.

Οι ιστορίες δίνουν στους ανθρώπους την ευκαιρία να νιώσουν πως δεν είναι μόνοι, ότι ο πόνος, η αμφιβολία και ο φόβος που βιώνουν έχουν ήδη βιωθεί από κάποιον άλλον.

Μια γιατρός κάποτε μου είπε ότι έδωσε την ιστορία μου «Το Αγόρι στην Απέναντι Όχθη» σε μια γυναίκα που σκεφτόταν να τερματίσει την εγκυμοσύνη της, και μετά την ανάγνωση, η γυναίκα άλλαξε γνώμη.

Τότε κατάλαβα: ακόμη κι αν μόνο μία ιστορία γράφτηκε για έναν λόγο, άξιζε.

Κάθε ιστορία σας φαίνεται να αποτυπώνει σύνθετα ανθρώπινα συναισθήματα με λίγες μόνο λέξεις. Ποια είναι η προσέγγισή σας στη σύντομη αλλά βαθιά γραφή;

Όπως είπα και πριν, στη ζωή δεν χρειάζονται πολλές λέξεις για να δεις τη θλίψη ή τη χαρά, αρκεί να κοιτάξεις τα μάτια κάποιου. Γι’ αυτό και στις ιστορίες μου προσπαθώ να μη λέω πολλά. Δεν είμαι άνθρωπος που μιλά πολύ, προτιμώ να ακούω. Πιστεύω πως οι μακριές φράσεις συχνά αμβλύνουν την οξύτητα του συναισθήματος, τα συναισθήματα κρύβονται πίσω τους, και η ένταση της ιστορίας χάνεται.

Το εξώφυλλο, με τα ηλιοτρόπια, συμβολίζει την ελπίδα και την αναγέννηση. Πόσο σημαντικά είναι τα οπτικά στοιχεία για να συμπληρώσουν την αφήγηση του βιβλίου σας;

Τα ηλιοτρόπια προέκυψαν τυχαία, δεν ήταν σχεδιασμένο στοιχείο. Στην Ανατολική Ουκρανία υπάρχουν πολλά χωράφια με ηλιοτρόπια, και έτυχε να συμβολίσουν την ελπίδα και το γεγονός ότι η ζωή συνεχίζεται. Τα οπτικά στοιχεία είναι σίγουρα σημαντικά, ενισχύουν την ιστορία και βοηθούν τον αναγνώστη να τη φανταστεί, να δει τους χαρακτήρες σαν να είναι πραγματικοί. 

Ελπίζω, κάποια μέρα, να γυριστεί ταινία βασισμένη στο «Το DNA των Αγγέλων».

Το έργο σας έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Πώς θεωρείτε ότι η ουκρανική λογοτεχνία συμβάλλει στα καθολικά ανθρώπινα θέματα, ειδικά μέσα από τη δική σας γραφή;

Η ουκρανική λογοτεχνία ανέκαθεν κουβαλούσε ένα βαθύ αίσθημα ανθρωπιάς, ακόμη και στις πιο δύσκολες εποχές, μέσα από τον πόνο, την απώλεια ή τον πόλεμο, μιλά για την αγάπη, την αξιοπρέπεια και τη δύναμη του ανθρώπινου πνεύματος. Πιστεύω πως αυτό είναι που την καθιστά πραγματικά οικουμενική. Στις ιστορίες μου προσπαθώ να δείξω ότι, ανεξάρτητα από το πού ζούμε, στην Ουκρανία, στην Ελλάδα… όλοι νιώθουμε τα ίδια πράγματα· αγαπάμε, χάνουμε, ελπίζουμε.

Πολλοί από τους ήρωές σας αντιμετωπίζουν στιγμές βαθιάς δοκιμασίας ή απώλειας. Τι είναι αυτό που σας ελκύει να εξερευνάτε αυτές τις πλευρές της ζωής;

Ίσως επειδή είναι στις στιγμές του πόνου που ο άνθρωπος γίνεται πραγματικά αληθινός. Στην ευτυχία συχνά παίζουμε ρόλους, αλλά στην απώλεια στεκόμαστε χωρίς μάσκες. Με συγκινούν βαθιά οι άνθρωποι που περνούν μέσα από τον πόνο και δεν γίνονται πικροί, αλλά πιο ευγενικοί, πιο τρυφεροί, πιο βαθιοί. Όταν γράφω για τέτοιες στιγμές, δεν αναζητώ την τραγωδία, αναζητώ το φως μέσα της. Όμως μερικές φορές υπάρχει υπερβολικά πολύς πόνος, όπως τώρα στη χώρα μου. Τόσος πολύς πόνος… Μου ραγίζει την καρδιά. Κι όμως, οι Ουκρανοί εξακολουθούν να βλέπουν το φως και να παλεύουν γι’ αυτό.

Καθώς αυτό είναι το πρώτο σας έργο που μεταφράζεται στα ελληνικά, πώς ελπίζετε ότι οι Έλληνες αναγνώστες θα συνδεθούν με τις ιστορίες σας και τι θα θέλατε να αποκομίσουν από αυτές;

Θα ήθελα να πιστεύω και πραγματικά το ελπίζω, ότι οι Έλληνες αναγνώστες θα δουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτές τις ιστορίες.

Έχω επισκεφθεί πολλές φορές την Ελλάδα και οι Έλληνες είναι απίστευτα ζεστοί, ψυχικοί άνθρωποι, πολύ δεμένοι με την οικογένεια, ικανοί να μιλούν για τους αγαπημένους τους με τόση τρυφερότητα και συναίσθημα…

Νιώθω πως θα καταλάβουν και θα νιώσουν τους ήρωές μου.
Και τι ελπίζω να πάρουν από τις ιστορίες μου; Ίσως μόνο ένα πράγμα, την αγάπη.
Γιατί η αγάπη είναι αυτό που όλοι χρειαζόμαστε σήμερα, όπου κι αν βρισκόμαστε πάνω σε αυτόν τον πλανήτη.

Βλάρα Αλεξία