Γιώργος Ι. Σπανουδάκης: "Τέχνη αυθύπαρκτη δεν υπάρχει, κάποιος δημιουργεί και κάποιος προσλαμβάνει".

 

1.     Ο τίτλος του έργου σας, «Άχθος Αρούρης», είναι αρκετά συμβολικός. Τι σημαίνει για εσάς και πώς συνδέεται με το θέμα του έργου;

Είναι φράση που ακούγεται σε μια στιγμή έντονης συναισθηματικής φόρτισης μέσα στο έργο, όπου βέβαια εκφέρεται στην νεοελληνική, «βάρος της γης», με μειωτική διάθεση. Ίσως οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε τη σημασία της φράσης που απαντάται στον Όμηρο· κάποιοι νομίζουν ότι το «Αρούρης» είναι αρσενικού γένους, ονομαστική. Οπότε, αν δεν έχουμε στη διάθεσή μας κάποιο λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής, υπάρχει πεδίο για λίγο ψάξιμο στο google.

2.     Πώς προέκυψε η έμπνευση για τους ιδιαίτερους χαρακτήρες του Θεόκλητου, του Ήρωα Μούρτζουφλου, και της Ντόλι; Τι αντιπροσωπεύουν αυτοί οι χαρακτήρες;

Η κεντρική ιδέα του έργου είναι η «πατρότητα» και η «δημιουργία», έννοιες που σχετίζονται, διότι η πατρότητα εκτός από τη βιολογική σημασία εμπεριέχει και την έννοια της δημιουργίας· στην προκειμένη περίπτωση αναφερόμαστε στην καλλιτεχνική δημιουργία. Οι ήρωες που αναφέρατε υπηρετούν αυτή την ιδέα.

3.     Στο έργο τίθεται το ερώτημα αν η τέχνη είναι ζήτημα γούστου ή όχι. Ποια είναι η δική σας άποψη πάνω σε αυτό;

Τέχνη αυθύπαρκτη δεν υπάρχει· κάποιος δημιουργεί και κάποιος προσλαμβάνει.

Αν ένα έργο βρίσκεται σε κάποιο μουσείο ή πινακοθήκη, σημαίνει ότι εμείς αποδεχόμαστε όχι μόνο το έργο αλλά και την κριτική αποτίμηση που έχει ήδη γίνει από κάποιον άλλο. Η πρόκληση είναι να ξεχωρίσεις το καλό μέσα σε ένα σωρό σκουπιδιών.

Γεγονός είναι ότι σήμερα υπάρχει μια αγορά, με οικονομικούς όρους, που επιβάλλει πρότυπα και νόρμες και είναι εκπληκτικό το πώς μπορεί να ενσωματώσει στους κόλπους της η κοινωνία ένα έργο και να το μετατρέψει σε εμπόρευμα υψηλής αξίας. Η κριτική θα επιμεληθεί την ανάδειξη και προώθησή του.

4.     Ο Χρυσόγονος μεγαλώνει σε ένα σπίτι χωρίς φωτογραφίες, αναζητώντας την ταυτότητά του μέσα από το παρελθόν. Πιστεύετε ότι οι οικογενειακές σχέσεις του σήμερα έχουν απομακρυνθεί από τις ρίζες και τη σύνδεση με το παρελθόν;

Οι οικογενειακές σχέσεις του σήμερα, αν θέλουμε να δούμε την πραγματικότητα, όσο πάνε και αδυνατίζουν. Η ίδια η οικογένεια υπόκειται σε έναν κοινωνικό κατακερματισμό πρωτόγνωρο, ιστορικά τουλάχιστον.

Πέρα από αυτό όμως, οι γονείς επιλέγουν τι θα φανερώσουν στα παιδιά τους και τι θα αποκρύψουν από τα βιώματα και την προσωπική τους ιστορία, συνήθως όχι από κακή προαίρεση. Από την άλλη μεριά, διαχρονικά στην κοινωνική και υπαρξιακή αφύπνιση ενός ατόμου υπάρχει και το στοιχείο της αναζήτησης των γονέων του, της κριτικής αποτίμησης του χαρακτήρα τους, των έργων τους. Χαρακτηριστική είναι η σπαρακτική κραυγή του Roger Waters στο μουσικό έργο «THE WALL», “Daddy what d’ you leave behind for me?”   

5.     Ο Θεόκλητος δημιουργεί τον Ήρωα Μούρτζουφλο, έναν χαρακτήρα με «άσχημη» εμφάνιση αλλά με οξύ νου. Θέλατε να αναδείξετε τη σύγκρουση ανάμεσα στην εσωτερική και την εξωτερική ομορφιά;

Θα έλεγα ότι μια συνιστώσα θα μπορούσε να είναι αυτή που διακρίνατε στο έργο. Υπάρχουν ενδεχομένως και άλλες που καλείται να ανακαλύψει ο αναγνώστης ή θεατής. «Povera e nuda vai, filosofia», όπως αναφέρεται και σε κάποιο σονέτο του Πετράρχη.  

6.     Η Άννα, η μητέρα, φαίνεται να αρνείται πεισματικά να μιλήσει για το παρελθόν και τον Θεόκλητο. Πιστεύετε ότι η αποφυγή της μνήμης είναι χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής;

Όπως το θέσατε μάλλον μιλάτε για την ιστορική μνήμη που είναι κάτι διαφορετικό και έχει να κάνει με την κοινωνικοποίηση, την πολιτικοποίηση, τη μελέτη της ιστορίας. Σε έναν οικογενειακό κύκλο, ακριβώς τα ζητήματα αυτά είναι που συνιστούν τα προσωπικά δράματα, τι επιλέγει ο καθένας να φυλάξει ως παρακαταθήκη για τα παιδιά του.

7.     Το έργο πραγματεύεται θέματα όπως η λήθη, η επιδερμική ομορφιά και η έλλειψη σύνδεσης με την ψυχή του ανθρώπου. Πιστεύετε ότι αυτές οι θεματικές αντικατοπτρίζουν την κοινωνία μας σήμερα;

Η ομορφιά του σώματος, η γοητεία που εκπέμπει, αποτέλεσαν και αποτελούν έμπνευση για εξαιρετικές καλλιτεχνικές δημιουργίες, κυρίως εικαστικές, ιστορικά και διαχρονικά. Νομίζω πως ως ένα βαθμό η σωματική ομορφιά έχει και μια ιδιαίτερη ανάδραση στον ψυχισμό του ατόμου, γιατί πέρα από ναρκισσιστικά σύνδρομα η κοινωνική αντιμετώπιση είναι συνάρτηση της μορφής και του παρουσιαστικού κάποιου. Δείτε για παράδειγμα πόσο σημασία δίνουν οι εταιρείες στην εμφάνιση των υπαλλήλων τους που έρχονται σε επαφή με πελάτες.  

8.     Πώς αποφασίσατε να ενσωματώσετε το στοιχείο της ζωντανής κούκλας (Ντόλι) στο έργο; Υπάρχει κάποιο βαθύτερο συμβολικό μήνυμα πίσω από αυτήν την επιλογή;

Είναι το αναγκαίο συμπλήρωμα του Ήρωα Μούρτζουφλου. Χωρίς αυτήν το έργο δεν θα ήταν ολοκληρωμένο. Ξέρετε, υπάρχει στο έργο μια τελεολογία, ένας χώρος ιδεατός που πρέπει να προσεγγιστεί όσο το δυνατό πληρέστερα.

9.     Ο Ήρωας Μούρτζουφλος και η Ντόλι βρίσκονται στο εξοχικό, ξεχασμένοι για καιρό. Μπορεί αυτό να συμβολίζει τον τρόπο που η κοινωνία μας εγκαταλείπει ή λησμονεί την ουσία της τέχνης και της δημιουργίας;

Ας μη γενικεύουμε. Μην ξεχνάτε ότι η Ντόλι είναι προϊόν τεχνολογίας. Από την άλλη, ο Ήρωας δεν είναι μια μορφή που θα ήθελε ο καθένας να έχει στο χώρο του. Οι επιλογές και η δράση των ηρώων σχετίζονται με τα προσωπικά δράματα που εκτυλίσσονται στο έργο.

Προηγουμένως σας επεσήμανα την εμπορευματοποίηση της τέχνης, ωστόσο ο κάθε άνθρωπος διαθέτει κριτική ικανότητα που καλείται να εκφράσει, και συναίσθημα για να απελευθερώσει. Οι ποικίλες αντιδράσεις χαρακτηρίζουν την ελευθερία έκφρασης στις κοινωνίες που δεν θέλουν να λέγονται πατερναλιστικές. 

10.  Ποιο είναι το βασικό μήνυμα που θέλετε να περάσετε στους θεατές μέσα από το έργο «Άχθος Αρούρης» και ποια συναισθήματα θέλετε να τους προκαλέσετε;

Η επιτυχία ενός έργου τέχνης είναι οι πολλαπλές αναγνώσεις και ερμηνείες του. Ο θεατής ή αναγνώστης πρέπει να νιώθει μια ελευθερία προσεγγίζοντάς το. Ο κριτικός λόγος επιβάλλεται να είναι πολύμορφος και με τη σειρά του δημιουργικός. Το έργο τέχνης δεν είναι μαθηματικό θεώρημα που πρέπει να κατανοήσεις ή αίνιγμα που πρέπει να λύσεις, και όσο για τα συναισθήματα, επαφίενται στον χαρακτήρα και την ευαισθησία του καθενός. H φράση του Hoelderlin, «δεν είμαστε τίποτα, ό,τι αναζητούμε είναι το παν», είναι πέρα για πέρα αληθής.

 

Της Αλεξίας Βλάρα, 26/1/2025