Εβίτα Παπασπύρου: "Αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν Μοίρα, είναι η ασφυκτική κοινωνία που έχουν φτιάξει με τα χέρια τους".

Στον Ματωμένο Γάμο του Λόρκα, η Εβίτα Παπασπύρου ενσαρκώνει μια από τις πιο αρχέγονες και συγκλονιστικές μορφές του θεάτρου: τη «Μάνα», μια γυναίκα που κουβαλάει το βάρος της απώλειας, της τιμής και του άγραφου νόμου της κοινωνίας της. Με βαθιά εσωτερική εργασία, η ηθοποιός διεισδύει στη ρωγμή ανάμεσα στο μητρικό ένστικτο και στις πατριαρχικές αξίες που συνθλίβουν την ψυχή της ηρωίδας. Μιλήσαμε μαζί της για την πρόκληση αυτού του ρόλου, για τη λεπτή ισορροπία ρεαλισμού και ποιητικού συμβολισμού στην παράσταση του Κώστα Νταλιάνη, αλλά και για τη μουσική που συνυπογράφει και συνομιλεί αβίαστα με τον λορκικό μύθο.

Εβίτα Παπασπύρου

Η “Μάνα” είναι μια από τις πιο εμβληματικές γυναικείες μορφές του παγκόσμιου θεάτρου, μια φιγούρα που κουβαλάει τη ζωή, τον θάνατο και το αίμα του κόσμου της. Πώς προσεγγίσατε εσωτερικά αυτόν τον ρόλο; Τι ήταν το πιο δύσκολο να “κουβαλήσετε” ως ηθοποιός;

Το πιο δύσκολο ήταν να βιώσω την αντίφαση που κουβαλάει η «Μάνα»: Είναι μια μητέρα που έχει χάσει τον άντρα της και το μεγαλύτερο γιό της σε «βεντέτα». Θέλει λοιπόν να προφυλάξει το μικρότερο γιο της – άλλωστε είναι και ο μόνος που της έχει απομείνει- να τον κρατήσει μακριά από «τα μαχαίρια»  Κι όμως, όταν έρχεται η κρίσιμη στιγμή, είναι σχεδόν αυτή η ίδια που του δίνει το μαχαίρι για να «υπερασπιστεί την τιμή του» με κόστος τη ζωή του. Έπρεπε να κατανοήσω πώς ένας άνθρωπος πάει  ενάντια στην ίδια του την ύπαρξη, επειδή είναι γαλουχημένος με τις αξίες μιας πατριαρχικής κοινωνίας.

Ο Λόρκα δίνει στη “Μάνα” φωνή σχεδόν αρχέγονη, μια γυναικεία δύναμη που ακουμπά πάνω στα όρια του μύθου. Ποιο στοιχείο της αισθανθήκατε πιο δικό σας;

Το θρήνο της για την απώλεια του γιού της. Είναι πραγματικά ο αρχέγονος θρήνος κάθε μάνας – το βουητό της θάλασσας, η κραυγή της γης.

Η παράσταση του Κώστα Νταλιάνη ισορροπεί ανάμεσα στον ρεαλισμό και τον ποιητικό συμβολισμό. Πώς βρήκατε εσείς αυτή την ισορροπία στη δική σας ερμηνεία;

Νομίζω πως χρειάζεται Πύκνωση στην κάθε κίνηση, στην κάθε λέξη. Πρέπει να  κινείσαι στη σκηνή, με τεράστια αντίσταση. Ταυτόχρονα χρειάζεται Αφαίρεση κάθε περιττού, κάθε φλυαρίας. Έτσι ο ρεαλισμός γίνεται διάφανος και ξεπηδάει  η Ποίηση. Αλλά πρέπει πάντοτε αυτή η Ποίηση να γειώνεται  μέσω του ρεαλισμού για να μην ξεπέσει σε στόμφο.

Ο “Ματωμένος Γάμος” είναι ένα έργο για το πάθος, το αίμα και τη μοίρα, αλλά και για την ασφυκτική κοινωνία που συντρίβει τα πρόσωπα. Πώς συνομιλεί, κατά τη γνώμη σας, αυτό το έργο με τη σημερινή εποχή;

Αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν Μοίρα, είναι η ασφυκτική κοινωνία  που έχουν φτιάξει με τα χέρια τους. Η λαθεμένη πεποίθηση ότι Μοίρα είναι κάτι που μας επιβάλλεται δεν μας αφήνει να αλλάξουμε τα πράγματα. Η κοινωνία εξακολουθεί να είναι ασφυκτική με διαφορετικές αναλογίες. Ο ποιητικός συμβολισμός του έργου επιτρέπει στο θεατή να κάνει την αναγωγή στο σήμερα. 

Στην παράσταση, είστε παρούσα όχι μόνο ως ηθοποιός αλλά και ως συνθέτρια, μαζί με τη Μάρω Λεσιώτη υπογράφετε τη μουσική. Πώς συνομιλεί η μουσική σας με τον λόγο του Λόρκα; Τι ρόλο παίζει στη δραματουργία;

Προσέγγισα τη μουσική σαν ηθοποιός. Με τη Μάρω φτιάξαμε τραγούδια που τραγουδιούνται χωρίς συνοδεία μουσικού οργάνου. Με γυμνή φωνή. Γιατί είναι η κραυγή του ηθοποιού. Ο Λόρκα λέει ,ότι όταν η πρόζα δεν αντέχει άλλο ξεσπάει σε ποίηση- σε τραγούδι. Αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε.

Ποια ήταν η αφετηρία σας στη δημιουργία της μουσικής ταυτότητας της παράστασης; Επιδιώξατε μια “ισπανική” ηχητικότητα ή μια πιο “παγκόσμια” συναισθηματική γλώσσα;

Η μουσική της παράστασης κινείται σε δύο επίπεδα. Υπάρχει Μουσική επιμέλεια και Σύνθεση. Τα τραγούδια που συνθέσαμε θέλαμε να υπαινίσσονται μια «ισπανική» ηχητικότητα, αλλά να μπορούν ταυτόχρονα να έχουν αυτό που λέτε «παγκόσμιο». Από την άλλη η Μουσική επιμέλεια (του Κώστα Νταλιάνη) έχει καθαρά ισπανικό ήχο.

Στο έργο, ο έρωτας και ο θάνατος συνυπάρχουν σχεδόν σαν δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Εσείς, ως ηθοποιός και μουσικός, πώς αντιλαμβάνεστε αυτή τη σχέση;

Σαν ένα τόξο που τεντώνεται και σπάει. Έτσι κι αλλιώς ο έρωτας και ο θάνατος  συνυπάρχουν μέσα στη μουσική του φλαμέγκο.

Έχετε δουλέψει με τον Κώστα Νταλιάνη σε μια σκηνική γλώσσα που φαίνεται να “ακούει” βαθιά τον Λόρκα. Τι σας συγκινεί περισσότερο στη συνεργασία σας και τι έχετε μάθει μέσα από αυτήν;

Ο Κώστας Νταλιάνης μας καθοδήγησε έτσι που να μην παγιδευτούμε σε  απαγγελία στίχων- μιας και μιλάμε για ποιητικό κείμενο. Αλλά να δουλέψουμε έτσι ώστε να αποκαλυφθεί το «Ντουέντε» που ενυπάρχει στο  έργο του Λόρκα, αλλά πρέπει σκηνοθεσία και ερμηνεία να το φανερώσουν. Αυτό δεν είναι εύκολη διαδικασία γιατί όπως έχει πει ο ίδιος ο Λόρκα «Για να βρούμε το Ντουέντε δεν υπάρχει τίποτε να μας βοηθήσει. Ούτε χάρτης ούτε σωστοί τρόποι. Το μόνο που ξέρουμε είναι πως καίει το αίμα σαν κοπανιστό γυαλί.»

Ο “Ματωμένος Γάμος” επιστρέφει για δεύτερη χρονιά, μετά τη μεγάλη επιτυχία του. Πώς βιώνετε αυτή την επιστροφή; Τι αλλάζει ή βαθαίνει για εσάς στη δεύτερη σεζόν;

Είμαι πολύ χαρούμενη που η παράσταση είχε τέτοια επιτυχία που μας επιβάλλει σχεδόν να επιστρέψουμε σ αυτήν για δεύτερη χρονιά. Σημαίνει ότι άγγιξε πάρα πολύ κόσμο, συνομίλησε με πολλούς ανθρώπους. Από την άλλη ως ηθοποιός νιώθω ότι το έργο έχει τόσο βάθος που κάθε φορά που καταπιάνεσαι μ αυτό βρίσκεις καινούργια πράγματα, βαθαίνει και η σχέση σου με το ρόλο.

Αν μπορούσατε να πείτε μία φράση της “Μάνας” που νιώθετε πως συνοψίζει το έργο ή την ψυχή του ανθρώπου, ποια θα ήταν;

«Μ’ ένα μαχαίρι, μ’ ένα τόσο δα μαχαίρι

που το χέρι δεν το πιάνει

χάραμα, δυο-τρεις θα’ ταν η ώρα

δυο άντρες σκοτωθήκανε γι’ αγάπη»

 Βλάρα Αλεξία