Χρήστος Μιχάλαρος: "Καύσιμο για τη ζωή και τη γραφή, στη δική μου περίπτωση, είναι οι άνθρωποι".

Υπάρχουν λόγια που γράφονται με την πρόθεση να φτάσουν κάπου, σε κάποιον. Κι όμως, για λόγους αδιευκρίνιστους ή απολύτως σαφείς, παραμένουν μετέωρα, ανεπίδοτα—σαν γράμματα που δεν ταίριαξαν ποτέ με τον κατάλληλο παραλήπτη ή τη σωστή στιγμή. Αυτή την εύθραυστη ζώνη του ανείπωτου, του μισοειπωμένου και του βαθιά βιωμένου έρχεται να φωτίσει ο Χρήστος Μιχάλαρος με τη νέα του ποιητική συλλογή Ανεπίδοτα.

Μέσα από λόγο λιτό, αλλά πυκνό σε νόημα και συγκίνηση, ο ποιητής χαρτογραφεί τη διαδρομή μεταξύ προσωπικού και συλλογικού βιώματος, αποκαλύπτοντας πτυχές της ανθρώπινης σχέσης, της μνήμης και της σιωπής. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Χρήστος Μιχάλαρος μιλά με ειλικρίνεια και στοχασμό για τα ποιήματα που κάποτε γράφτηκαν για κάποιον, μα τώρα ανήκουν σε όλους· για τις λέξεις που ίσως δεν ειπώθηκαν ποτέ, αλλά βρήκαν τη θέση τους σε ένα βιβλίο που λειτουργεί σαν μια ανοιχτή επιστολή προς την εμπειρία, τον πόνο και –τελικά– την ίδια την αλήθεια.

Ο τίτλος Ανεπίδοτα υποδηλώνει λόγια που δεν έφτασαν ποτέ στον προορισμό τους. Τι ήταν αυτό που σας ενέπνευσε να επιλέξετε αυτή τη θεματική;

Όντως, τα ποιήματα αυτού του βιβλίου γράφτηκαν κατά διαστήματα για συγκεκριμένους ανθρώπους. Χωρίς να ήταν αυτή η αρχική πρόθεση, λειτουργούν πλέον ως μικρές επιστολές, γράμματα και μηνύματα για κάτι που υπήρξε. Εξάλλου, σημασία έχει εν τελεί μόνo αυτό που συνέβη. Τα ξέθαψα,, τα μάζεψα, τα διόρθωσα, τα έβαλα στη σειρά, έγραψα μερικά ακόμα ως να χρωστούσα στιγμές και… ιδού. Ας πούμε ότι βρέθηκε η συνθήκη και το κουράγιο για να επιδοθούν, επιτέλους, έστω και με αυτό τον τρόπο.

Τα Ανεπίδοτα μοιάζουν να ισορροπούν ανάμεσα στην προσωπική εξομολόγηση και την καθολική εμπειρία. Πώς αντιλαμβάνεστε τη σχέση μεταξύ προσωπικού και συλλογικού στην ποίησή σας;

Καύσιμο για τη ζωή και τη γραφή, στη δική μου περίπτωση, είναι οι άνθρωποι. Χωρίς αυτούς δεν υπάρχει καν συνθήκη. Ζώντας έντονα μαζί με ανθρώπους, μέσα σε αυτή τη ζύμωση της πραγματικότητας, μαθαίνεις να μοιράζεσαι, μαθαίνεις το “εγώ” σου να μπαίνει μέσα στο όλον και το όλον μέσα στο “εγώ. Αλλιώς δεν μπορεί να συμβεί απολύτως τίποτα σπουδαίο ή τέλος πάντων, άξιο ανάμνησης. Υπό αυτή την έννοια, πρόκειται για ποιήματα τα οποία μπορούν να εκφράσουν κι άλλο κόσμο, πέραν του συγγραφέα τους.

Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη στιγμή ή γεγονός που αποτέλεσε το έναυσμα για αυτή τη συλλογή;

Το κέντρο βάρους είναι τοποθετημένο στα δυο τελευταία ποιήματα της συλλογής “Εν συντομία” και “Σώματι”. Τοποθετήθηκαν ακριβώς εκεί, ώστε η συνειδητοποίηση να έρθει παραγωγικά, αφού έχει διανυθεί ο δρόμος.

Στην εποχή των γρήγορων μηνυμάτων και της ακατάπαυστης επικοινωνίας, τι σημαίνει για εσάς ένα μήνυμα που δεν παραδόθηκε ποτέ;

Ας είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας: υπάρχουν μηνύματα που δεν πρέπει να παραδοθούν. Με τίποτα. Υπήρξαν σε μια ρωγμή της συνύπαρξης, γράφτηκαν με αίσθημα αληθινό μεν, σκληρό και ίσως άδικο δε, φτιάχτηκαν για να πονέσουν ή για να εκτονώσουν τον πόνο μας πάνω σε κάποιον άλλο. Ας μείνουν στο συρτάρι και ας τα φάει ο σκόρος. Και είναι επικίνδυνο να δημιουργείται μια κεκτημένη, ιλιγγιώδης ταχύτητα που μας θέλει να δημοσιεύουμε ή να αποστέλλουμε ό,τι μας κατεβαίνει στο κεφάλι. Λογικές Tik Tok και Χ δηλαδή. Ας φιλτράρουμε και λίγο, ας κατεβάσουμε λίγες στροφές, ας σκεφτούμε δεύτερη φορά όταν είναι να μιλήσει το ένστικτο. Πάντως, αν είναι να αφήσουμε κάτι να το παρασύρει ο ίλιγγος, ας είναι ένας τίμιος έρωτας και όχι μια διάθεση να πληγώσουμε.

Πώς δουλέψατε πάνω στη μορφή και τη γλώσσα των ποιημάτων; Σας ενδιαφέρει περισσότερο ο ρυθμός, η εικόνα ή η συναισθηματική ένταση των λέξεων;

Με ενδιαφέρουν όλα. Ωστόσο, για όσους από εμάς έχουμε την ψυχική μας ρίζα στο ελληνικό τραγούδι είναι εξαιρετικά σημαντική η προφορικότητα. Να ομιλείται το ποίημα, να προφέρεται, να γίνεται ήχος και να ταξιδεύει ανάμεσά μας. Όσο κι αν αγαπάμε το χαρτί με την αφή και τη μυρωδιά του, ο κυματισμός του ήχου στο αυτί, προσδίδει ουσία. Και ο ρυθμός, είτε ταξινομημένος σε αυστηρό μέτρο με δομή και ομοιοκαταληξία, είτε σπασμένος κι ελεύθερος να ανασάνει με τον δικό του τρόπο, είναι απαραίτητο συστατικό. Όλα τα ποιήματα της συλλογής δουλεύτηκαν και προφέροντάς τα.

Πιστεύετε ότι η ποίηση μπορεί να λειτουργήσει ως ένα είδος «παραλήπτη» για αυτά τα ανεπίδοτα μηνύματα;

Η ποίηση είναι ο ταχυδρόμος. Χτυπάει μια, χτυπάει δυο και ύστερα κάνει τη δουλειά της ανεμπόδιστη. 

Αν μπορούσατε να δώσετε ένα από τα Ανεπίδοτα ποιήματά σας σε κάποιον συγκεκριμένο παραλήπτη, ποιος θα ήταν αυτός και γιατί;

Είμαι σχεδόν σίγουρος πως όλοι οι παραλήπτες θα αναγνωρίσουν το μήνυμα τους διαβάζοντας το βιβλίο. Εξάλλου, έχουν αφήσει τα σημάδια τους πάνω στις λέξεις, τα δακτυλικά τους αποτυπώματα. Το βιβλίο αυτό έχει εν πολλοίς αυτή την αποστολή.

Υπάρχουν λογοτεχνικές ή καλλιτεχνικές επιρροές που αισθάνεστε ότι σας διαμόρφωσαν κατά τη συγγραφή αυτής της συλλογής;

Είτε αγαπήσαμε, είτε αντιπαθήσαμε, είτε απορρίψαμε ως “αδιάφορους” κάποιους δημιουργούς, όλοι είναι επιρροές μας με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Μας διαμόρφωσε ο δρόμος που πήραμε στη ζωή και στην Τέχνη, όσο άνετος ή δύσκολος κι αν ήταν, όσο ευήλιος ή σκοτεινός. Αυτά τα ποιήματα συγκρότησαν σώμα στα “Ανεπίδοτα” και η συλλογή εν τελεί βγήκε στο δρόμο να αναμετρηθεί με την Αλήθεια. Όποια κι αν είναι αυτή. Πώς αλλιώς, άλλωστε; 

Της Αλεξίας Βλάρα, 04/04/2025