Διονύσης Λεβιτής: "Στόχος του βιβλίου μου ήταν οι χαρακτήρες να γίνουν αποκρουστικοί με βάση την προσωπική τους αμαρτία".

 

Στο βιβλίο σας “Το υπόγειο της αμαρτίας”, οι χαρακτήρες βρίσκονται εγκλωβισμένοι μετά από έναν σεισμό. Πώς επιλέξατε αυτό το σκηνικό για να αναπτύξετε την ιστορία σας, και τι ρόλο παίζει το στοιχείο της καταστροφής στην πλοκή;

Το κατάστημα είναι ένα μέρος που ευκολά κάποιος μπορεί να ταυτιστεί και να το κάνει εικόνα. Ο σεισμός είναι ένας συμβολισμός για τις ανεξέλεγκτες καταστάσεις που προκαλούν δυσφορία και ωθούν το άτομο έξω από τα όρια του. Όλη η ατμόσφαιρα και η φυσική καταστροφή αναπαριστούν μια καθημερινή συνθήκη στην οποία μπαίνουμε όλοι μας καθημερινά. Ο κάθε άνθρωπος βγαίνει έξω στην κοινωνία, τους δημοσίους χώρους και έχει να κάνει κάποιες συγκεκριμένες διαδικασίες. Αυτό τον καθιστά να μπει σε μια συγκεκριμένη διάθεση ή ρόλο για να παρουσιάσει τον εαυτό του. Τις περισσότερες φορές παρουσιάζουμε αυτό που θέλουμε οι άλλοι να δουν και όχι τον πραγματικό μας εαυτό. Στην παρούσα ιστορία ήθελα να αναπαραστήσω μια τυχαία συνάντηση αυτών των τεσσάρων χαρακτήρων που κάνοντας τα ψώνια τους σε ένα κατάστημα μπαίνουν στην διαδικασία μετά τον σεισμό να επιβιώσουν και έτσι να απογυμνωθούν με την πάροδο του χρόνου από τα όρια που έχουν θέσει για τους εαυτούς τους. Είναι τότε που έρχεται το ερώτημα: και τώρα πως θα μασκαρευτείς;

 Οι τέσσερις χαρακτήρες είναι πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους. Πώς τους σχεδιάσατε, και πώς η διαφορετική τους προσωπικότητα επηρεάζει τη δυναμική τους όταν βρίσκονται εγκλωβισμένοι;

Οι χαρακτήρες είναι μελετημένοι έτσι ώστε να υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ τους. Οι διαφορές ξεκινάνε από τα ονόματα. Ας ξεκινήσουμε από το κατάστημα που λέγετε «Στων Χάξλεϊς» που σημαίνει: αφιλόξενο μέρος. Μετά οι χαρακτήρες όπως για παράδειγμα ο Τρέβορ έχει το επίθετο Άλαστορ που δανείζεται το όνομα από ένα δαιμόνιο που σύμφωνα με τον μύθο βασάνιζε τα θύματα του με το να τα κάνει να διαπράττουν αμαρτίες και να υποφέρουν από αυτές. Μετά έχουμε το ζευγάρι Κάντοκ και Χόουπ Πέρελ όπου το επίθετο τους είναι η λήψη λέξη παράλληλο καθώς οι δυο χαρακτήρες είναι ζευγάρι αλλά δεν ταυτίζονται ως προς τις προσωπικότητες και τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό. Ως προς το όνομα Κάντοκ, βγαίνει από το Κοντακ που σημαίνει αρχηγός, μια ιδιότητα που προσπαθεί να αποκτήσει μέσα στο υπόγειο αλλά αυτό δεν ισχύει καθόλου στην ζωή του. Αργότερα έχουμε την Χόουπ που είναι η αγγλική λέξη hope που σημαίνει ελπίδα. Τέλος έχουμε τον Κρίστοφερ που δεν αναφέρει το επίθετο του στην ιστορία, είναι ένας νεαρός που δεν έχει ακόμα κατασταλάξει ως ενήλικας και κάπως ειρωνικό καθώς είναι πολύ περήφανος. Όλοι τους έχουν κάποια δήγματα της προσωπικότητας μου μέσα τους όποτε ήταν γαλουχημένοι με γνώμονα τον εαυτό μου έως ένα σημείο. Αργότερα καθώς τους έγραφα και τους διόρθωνα οι ίδιοι μου έδειξαν ποιοι είναι και στο χαρτί παρουσιάζονται πλέον αυτοπροσώπως. Όλοι οι χαρακτήρες έχουν έντονες προσωπικότητες και σε κάθε κεφάλαιο, ελπίζω πως έριξα ισομερώς το φως, παρουσιάζονται μια-μια στον αναγνώστη για να έχει μια πλήρη εικόνα. Οι χαρακτήρες όσο είναι εγκλωβισμένοι πάρα τις διάφορες τους συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον με ιδέες ή ικανότητες που έχουν ατομικά. Στα διαφορά προβλήματα που προκύπτουν δίνει λύση μόνο ο ένας χαρακτήρας κάθε φορά.

 Το βιβλίο σας αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση και το πώς οι άνθρωποι αντιδρούν σε ακραίες συνθήκες επιβίωσης. Ποιο είναι το κεντρικό μήνυμα που θέλετε να περάσετε μέσα από τις επιλογές και τις αντιδράσεις των χαρακτήρων σας;

Μέσα από την ιστορία μου προσπάθησα να αποδώσω διάφορα μηνύματα. Επηρεασμένος από την καθημερινή ζωή και λάθη του παρελθόντος που ακολουθούν και στοιχειώνουν, ίσως, όλους από εμάς και πρέπει να υποστούμε τις συνέπειες τους. Όλοι οι χαρακτήρες ανεξαιρέτως μπαίνουν σε μια κατάσταση βαθιάς ενδοσκόπησης ανακαλύπτοντας τα ίδια τους τα λάθη. Οι χαρακτήρες καταλήγουν σε μια αισιόδοξη λύση στην οποία θα βασιστούν όταν απεγκλωβιστούν. Σε κάθε αντίδραση και επιλογή οι χαρακτήρες αντιδρούν αυθόρμητα και με σημείο αναφοράς το ένστικτο χωρίς να κάνουν ένα βήμα πίσω και να περιεργαστούν το τι συμβαίνει. Είτε αυτό έχει να κάνει με την άμεση εμπειρία μέσα στο υπόγειο είτε με τη ζωή τους έξω από αυτό. Το βιβλίο προτρέπει τους αναγνώστες να κάνουν το ίδιο στην ζωή τους. Να προσπαθούν να κάνουν και οι ίδιοι τις προσωπικές τους αυτοκριτικές και να αυτό-βελτιώνονται βλέποντας τους χαρακτήρες και να τους έχουν ως παραδείγματα προς αποφυγή και όχι ως πρότυπα.

Οι ήρωες βρίσκονται αντιμέτωποι με έλλειψη τροφής, φωτός και αέρα. Πώς καταφέρατε να αποδώσετε την ένταση και την αγωνία αυτής της κατάστασης μέσα από την αφήγηση και τη γραφή σας;

Η αφήγηση και η γραφή της ιστορίας ήταν ένα κομμάτι της διαδικασίας που με δυσκόλεψέ στην αρχή. Στην συνέχεια όταν η ιστορία άρχισε να ζωντανεύει στο μυαλό μου σαν ταινία, όλα έρχονταν φυσικά και συμπλήρωναν τα κενά. Σίγουρα βοήθησε και η παρακολούθηση αντίστοιχων ταινιών και η ανάγνωση βιβλίων. Ένα κομμάτι στο οποίο βοήθησε και η γνώμη φίλων και γνωστών.

 

 Στο βιβλίο σας, η επιβίωση είναι τόσο φυσική όσο και ψυχολογική. Πώς αναπτύξατε τις ψυχολογικές συγκρούσεις μεταξύ των χαρακτήρων, και πώς αυτές αντικατοπτρίζουν τις προσωπικές τους αμαρτίες και φόβους;

Καθ’ όλη την διάρκεια του βιβλίου οι αναγνώστες γνωρίζουν τους χαρακτήρες Κρίστοφερ, Τρέβορ, Χόουπ και τον Κάντοκ. Η ιστορία είναι πολύ-επίπεδη με διαφορετικές πτυχές και διαφορετικές οπτικές σε κάθε εμπόδιο που εμφανίζεται. Ο καθένας φέρει μαζί του τις προσωπικές ανησυχίες και φοβίες που βγαίνουν στο προσκήνιο καθώς αφήνουν το πρωτόγονο ένστικτο να αναλάβει το τιμόνι. Στόχος μου ήταν οι χαρακτήρες να γίνουν αποκρουστικοί με βάση την προσωπική τους αμαρτία. Ο καθένας έχει μια θεωρητική παρελθοντική αμαρτία καθώς και μια άμεση παραστατική που γίνετε εμφανείς με τις αντίστοιχες συγκύριες που ωθεί τους πρωταγωνιστές στο να βγάλουν το προσωπείο και να παραδοθούν στην ωμή τους αλήθεια. Δεν ήταν εύκολο να μοιράσω τις αμαρτίες στους χαρακτήρες, αυτό ήρθε κατά την διάρκεια της ιστορίας. Επίσης το γεγονός ότι οι χαρακτήρες ήταν τέσσερεις και τα θανάσιμα αμαρτήματα εφτά το έκανε πιο προκλητικό ως προς το δημιουργικό κομμάτι. Σε κάθε περίπτωση ήθελα να δημιουργήσω ένα συνονθύλευμα καταστάσεων που θα προκαλέσουν ερωτήματα και θα κρατήσουν τον αναγνώστη με κάθε κεφάλαιο και κάθε καινούριο πρόβλημα.    

 Ο τίτλος “Το υπόγειο της αμαρτίας” υποδηλώνει κάτι βαθύτερο από μια απλή ιστορία επιβίωσης. Τι σημαίνει για εσάς ο όρος “αμαρτία” σε αυτό το πλαίσιο και πώς συνδέεται με τους χαρακτήρες και τα λάθη του παρελθόντος τους;

Οι χαρακτήρες είναι κάθε άλλο παρά τέλειοι και σίγουρα κάποιοι θα ταυτιστούν με τα λάθη τους ή με τις προσωπικότητες τους. Ο όρος αμαρτία για μένα είναι κάτι που ως άνθρωποι διαπράττουμε συνέχεια και γνωρίζουμε ότι είναι λάθος. Αυτή είναι και η τραγικότητα της όλης κατάστασης. Παραδινόμαστε στα ένστικτα και αντί να βελτιωνόμαστε κάνουμε το αντίθετο (εννοείται πως υπάρχουν εξαιρέσεις). Στην σημερινή κοινωνία όλοι βγάζουν γρήγορα συμπεράσματα και κρίνουν χωρίς δεύτερη σκέψη. Το ερώτημα είναι όμως: ποιος έχει την δύναμη και την αρμοδιότητα να κρίνει κάποιον για τα λάθη του. Ποιος είναι αρκετά αντικειμενικός και δίκαιος; Εννοείται πως στην ιστορία μας δεν μπορεί να επέμβει κάποια αρχή όπως το δικαστικό σύστημα. Εφόσον δεν υπάρχει κανένας που να έχει αυτήν την αρμοδιότητα, τότε παίρνει θέση η δικαιοσύνη του δρόμου δηλαδή οι άνθρωποι μεταξύ τους αποφασίζουν για την τιμωρία. Ο αναγνώστης βλέποντας αυτά τα παραδείγματα, τους χαρακτήρες του βιβλίου, έχει μια εικόνα για τις αμαρτίες που εχουν γίνει και στο τέλος μπαίνει στην τραγική κατάσταση να διαλέξει ποιος είναι ο επιζώντας λαμβάνοντας πάντα διάφορες προοπτικές και οπτικές γωνίες γύρο από την τελική του απόφαση.   

 

  Πιστεύετε ότι, σε στιγμές κρίσης, η αληθινή φύση των ανθρώπων βγαίνει στην επιφάνεια; Ποια είναι η δική σας άποψη για το πώς οι ακραίες καταστάσεις επηρεάζουν τις ηθικές αποφάσεις που παίρνουν οι άνθρωποι;

Η απάντησή είναι ναι. Εννοείται πως ο άνθρωπος σε κρίσιμες στιγμές και κυρίως σε καταστάσεις επιβίωσης καταλήγει στην αυτό συντήρηση ανεξάρτητα από τα εμπόδιά που μπορεί να προκύψουν και ποιους έχει γύρω του. Η επαφή με την λογική χάνεται και την θέση της παίρνει το ζωώδες. Πιστεύω πως είναι μια φυσική κατάσταση και είναι μια πιο ειλικρινείς συμπεριφορά. Υπάρχει βέβαια και μια περίπτωση που κατά την γνώμη μου μπορεί να εφαρμοστεί και η απελευθέρωση του κτήνους να αποφευχθεί. Είναι μια διαδικασία που το άτομο εκπαιδεύει τον εαυτό του και τοποθετεί μέσα του έναν ηθικό ατόφιο πυλώνα που δεν κατεδαφίζεται από τίποτα. Ένα σημείο αναφοράς, αν θέλετε, που όταν η ψυχολογία εξοστρακιστεί λόγο συνθηκών το άτομο μπορεί να κάνει μια ασφαλείς επαναφορά για να μπορέσει να πάρει τον έλεγχο. Το σημείο αναφοράς για κάθε άνθρωπο μπορεί να είναι οτιδήποτε, οικογένεια, θρησκεία, φιλοσοφία ότι θεωρεί ο καθένας για τον εαυτό του.  

 Στο τέλος της ιστορίας, όλοι οι χαρακτήρες έχουν αλλάξει με κάποιον τρόπο. Τι θέλατε να καταφέρετε με αυτή την εσωτερική μεταμόρφωση και ποιο πιστεύετε ότι είναι το μεγαλύτερο μάθημα που παίρνουν οι αναγνώστες από την ιστορία;

Οι χαρακτήρες με την πάροδο του χρόνου αλλάζουν βάζοντας κάποιους στόχους για την ζωή τους αφού απελευθερωθούν από το υπόγειο. Η απόγνωση είναι ίσως το πιο σημαντικό συστατικό αυτής της εξίσωσης. Σε κάποιο σημείο της ιστορίας ήθελα να προσδώσω μια ευχάριστη και ελπιδοφόρα νότα στο κλίμα. Εάν και η πλοκή γίνεται όλο και πιο σκοτεινή δεν θα μπορούσα να εγκαταλείψω τους χαρακτήρες χωρίς ελπίδα ή κάποιο μάθημα από όλη αυτήν την εμπειρία. Το μάθημα της ιστορίας αυτής ωστόσο δεν είναι ο παραδειγματισμός από τις προσωπικότητες των χαρακτήρων αλλά από την διαδικασία της εσωτερικής αναζήτησης που έκανε ο καθένας από αυτούς. Ότι, δηλαδή, δεν χρειάζεται κάποιος να φτάσει στο απροχώρητο για να κάνει μια αυτό κριτική και να προσπαθήσει να λύσει τα προβλήματα του αλλά να τα συλλάβει από την αρχή και να τα αντιμετωπίσει. Η ειλικρίνεια με τον εαυτό μας είναι ίσως η πιο δυνατή λύση που έχουμε στα χέρια μας με λίγη και συνεχομένη προσπάθεια έρχεται και το πρακτικό κομμάτι. Όπως ανέφερα και προηγουμένως οι χαρακτήρες καταλήγουν να παραδοθούν στις συγκύριες της ζωής τους αλλά και στον εγκλωβισμό (παρελθόν και παραστατικό). Εάν σκέφτονταν λογικά και αφήναν τις διαφορές τους στην άκρη ίσως να είχαν καλύτερη κατάληξη.  

 

Πώς σας επηρέασαν τα γεγονότα της πραγματικής ζωής – είτε φυσικές καταστροφές είτε κρίσεις – στην έμπνευση και τη συγγραφή αυτού του βιβλίου;

Ευτυχώς δεν υπήρξα ποτέ θύμα ή δεν είχα καμία εμπειρία με κάποια φυσική καταστροφή. Τα γεγονότα που αναφέρονται στο βιβλίο είναι παρατραβηγμένες προσωπικές  εμπειρίες. Παρ’ ολ’ αυτά δεν μπορώ να πω ότι κάποια συγκεκριμένη συγκύρια με έκανε να θέλω να γράψω αυτήν την ιστορία. Ήταν ένα συμπέρασμα που είχα ως δέκτης πολλών εμπειριών, προσωπικών και μη που μου έδωσαν την έμπνευση.  

 Στην ιστορία σας υπάρχει μια συνεχής πάλη μεταξύ αλτρουισμού και εγωισμού. Ποιος χαρακτήρας πιστεύετε ότι αντιπροσωπεύει καλύτερα αυτό το δίλημμα και πώς οι πράξεις του επηρεάζουν το σύνολο της ομάδας;

Εννοείται πως όλοι οι χαρακτήρες από ένα σημείο και μετά γίνονται εγωιστές. Αλλά το πιο τρανταχτό παράδειγμα αυτής της αντίθεσης είναι ο Κρίστοφερ. Ο χαρακτήρας δικαιολογείτε λόγο του νεαρού της ηλικίας του και προσπαθεί να βοηθήσει σε κάποιες καταστάσεις. Στην συνέχεια όμως καταφέρνει με την συμπεριφορά του να στρέψει τους υπόλοιπους εναντίον του καθώς περιμένει πάντα τα εύσημα για τις καλές του πράξεις. Αργότερα μετανιώνει αλλά είναι πλέον αργά και έτσι περνά στην αντίπερα όχθη. 

 Οι κλειστοφοβικές συνθήκες και η απειλή του θανάτου κυριαρχούν στο βιβλίο σας. Ποιο ήταν το μεγαλύτερο εμπόδιο που αντιμετωπίσατε στη δημιουργία μιας τόσο έντονης ατμόσφαιρας αγωνίας και πώς το ξεπεράσατε;

Είναι δύσκολο να γράψεις για μια συνθήκη στην οποία δεν έχεις έρθει ποτέ. Μένεις μόνο σου με την φαντασία σου ως καύσιμο. Όταν το καύσιμο τελειώσει και μείνεις στα μισά του δρόμου πρέπει να βρεις μια λύση. Για να αντιμετωπιστεί ένα τέτοιο εμπόδιο είναι η καλή αναζήτηση και η συζήτηση με άτομα που εχουν έρθει σε επαφή με κάτι παρόμοιο. Θυμάμαι ότι τα πρώτα κεφάλαια ήταν τα πιο δύσκολα, είχαν περάσει εβδομάδες μέχρι να πω: αρκετά έσβησες και ξανά έγραψες, συνεχίζουμε. Το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν κυρίως η καταγραφή της καταστροφής και οι αντιδράσεις των χαρακτήρων.

  Τέλος, τι θα θέλατε να αποκομίσει το κοινό σας μετά την ανάγνωση του “Υπογείου της αμαρτίας”; Ποιο είναι το βαθύτερο νόημα που κρύβεται πίσω από την επιβίωση των ηρώων σας;

Όσοι τελειώνουν το βιβλίο τους κάνω πάντα δυο ερωτήσεις τις οποίες εάν θέλουν μου απαντούν. Η πρώτη είναι ποιος πιστεύεις πως επιβίωσε, και γιατί; Θα ήθελα, ωστόσο, μετά το τέλος του τελευταίου κεφαλαίου οι αναγνώστες να κάτσουν άνετα σε έναν καναπέ/πολυθρόνα και να κάνουν μια ειλικρινείς αναζήτηση και να σκεφτούν αρκετά την επιλογή τους στο τραγικό ερώτημα που τίθεται. Υπάρχουν πολλές πτυχές για τις οποίες κάποιος θα καταλήξει στην προσωπική του απάντηση. Είναι ερώτηση κρίσης όλο το βιβλίο άλλωστε, μια για την πλοκή και μια για τον αναγνώστη. Ο καθένας διαβάζοντας κάποια ιστορία αποκομίζει κάτι, εγώ ήθελα να κάνω το βιβλίο μου ακόμα πιο προσωπικό έτσι ώστε κάθε αναγνώστης να έχει την προσωπική του απάντηση και να μπορεί να το κρατήσει για τον εαυτό του. Να δει τους χαρακτήρες και τις εμπειρίες τους. Μέσω αυτών να ταυτιστεί και να τους έχει ως παραδείγματα προς αποφυγή και να χαράξει την προσωπική του πορεία και να μην επαναλάβει τα ίδια λάθη. Με λίγα λόγια να μπει στη διαδικασία αυτής της σκοτεινής και ατόφιας ενδοσκόπησης που μόνο οι ίδιοι μπορούν να κάνουν. Τέλος θα ήμουν πολύ χαρούμενος εάν οι τρόποι που γίνονται οι εσωτερικές αναζητήσεις των χαρακτήρων βοηθήσουν τους αναγνώστες να κάνουν και εκείνοι το ίδιο για να βελτιωθούν και γίνουν πιο ειλικρινείς με τους εαυτούς τους.  

Της Αλεξίας Βλάρα, 15/9/2024