Είδαμε και προτείνουμε: «Ικέτιδες»

 

Η παράσταση των «Ικέτιδων» φέρνει στο φως έναν από τους πιο ενδιαφέροντες και, ταυτόχρονα, λιγότερο γνωστούς μύθους της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, αγγίζοντας θέματα που, παρά τη χρονική τους απόσταση, συνεχίζουν να αντηχούν στις σύγχρονες κοινωνίες. Η θέση της γυναίκας, η έμφυλη βία και η προσφυγιά πρωταγωνιστούν τόσο στον μύθο όσο και στην ίδια την σκηνική προσέγγιση.

Στο επίκεντρο της παράστασης βρίσκονται οι Δαναΐδες, πενήντα γυναίκες που παλεύουν για την ελευθερία τους, προσπαθώντας να ξεφύγουν από έναν καταναγκαστικό και βίαιο γάμο. Αυτές οι γυναίκες συμβολίζουν τη διαχρονική αντίσταση απέναντι στην πατριαρχία, που τις βλέπει ως αντικείμενα προς εκμετάλλευση και ελέγχο. Το θέμα της έμφυλης βίας είναι κεντρικό στην τραγωδία, καθώς οι Δαναΐδες προσπαθούν να αποφύγουν τον εξαναγκασμό τους σε έναν γάμο με τους γιους του Αιγύπτου – μια πράξη που, αν συμβεί, θα σηματοδοτούσε την απόλυτη στέρηση της ελευθερίας τους. Η αναγκαιότητα της απόφασης τους για φυγή δείχνει τον αιώνιο αγώνα των γυναικών να προστατευθούν από την επιβολή της αρσενικής δύναμης.

Η σκηνοθετική απόφαση της Κάλμπαρη να ενσωματώσει τον «Ίαμβο κατά των γυναικών» του Σημωνίδη προσδίδει μια επιπλέον διάσταση στον διάλογο περί πατριαρχίας. Ωστόσο, αν και ενισχύει τις ρίζες της ανισότητας μεταξύ των φύλων, ίσως αποπροσανατολίζει τον θεατή σχετικά με το μήνυμα του Αισχύλου, καθώς το ποίημα αυτό δεν ανήκει στο αρχικό έργο. Η παρουσία του Κήρυκα, που μιλά με προσβλητικό τρόπο για τις γυναίκες, αντιπαραβάλλεται με τη δύναμη των Δαναΐδων, που διεκδικούν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και τη ζωή.

Πέρα από το έμφυλο ζήτημα, οι «Ικέτιδες» είναι ένα βαθιά πολιτικό έργο. Ο Αισχύλος, μέσα από την αντίθεση μεταξύ της βίας που επιβάλλουν οι Αιγύπτιοι και της δημοκρατικής απόφασης του Πελασγού να προσφέρει άσυλο, εξυμνεί το δικαίωμα του λαού να αποφασίζει για τα δίκαια ζητήματα. Ο Πελασγός δεν ενεργεί μόνος, αλλά ζητά τη γνώμη του λαού, ενσαρκώνοντας το πνεύμα της συλλογικής απόφασης που ήταν θεμέλιο της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας.

Η απόφαση του Άργους να προστατεύσει τις Ικέτιδες, παρά τον κίνδυνο πολέμου, αναδεικνύει την αξία της ανθρωπιστικής στάσης και της δικαιοσύνης. Η αντανάκλαση αυτού του ζητήματος στη σύγχρονη εποχή είναι ξεκάθαρη, με την παράσταση να μιλά για τη μοίρα του πρόσφυγα, τον ρόλο των θεσμών και την ευθύνη της κοινωνίας απέναντι σε ευάλωτες ομάδες.

Η Μαριάννα Κάλμπαρη επιλέγει έναν μεγάλο Χορό με πενήντα γυναίκες, δίνοντας έμφαση στην ομαδικότητα και στην αίσθηση της κοινότητας. Ωστόσο, η σκηνοθετική γραμμή δεν κατορθώνει πάντα να αναδείξει την δυναμική του Χορού. Η απόφαση να αποδοθούν τα διαλογικά μέρη του Χορού μόνο σε δύο Δαναΐδες αποδυναμώνει την ομαδική φωνή, αφήνοντας τον υπόλοιπο Χορό σε έναν διακοσμητικό ρόλο. Η χορογραφία της Χριστίνας Σουγιουλτζή περιορίζεται σε απλούς σχηματισμούς που δεν προσθέτουν κάτι ουσιαστικό στην αφήγηση, ενώ η μουσική υποστήριξη είναι ανεπαρκής για να δημιουργήσει ένταση και ατμόσφαιρα.

 

Η Λυδία Κονιόρδου ως Πελασγός φέρνει κύρος και βάθος στον ρόλο της, με εξαιρετική εκφορά του λόγου και συγκρατημένες κινήσεις που εκφράζουν τη δύναμη της θέλησης και της σοφίας. Αντίστοιχα, οι ερμηνείες της Λουκίας Μιχαλοπούλου και της Λένας Παπαληγούρα, ως Αμυμώνη και Υπερμνήστρα, προσφέρουν συναισθηματικό βάθος και πειστική απόδοση των δραματικών περιστάσεων που βιώνουν οι ηρωίδες.

Αντίθετα, η επιλογή των κοστουμιών δεν υποστηρίζει το θέμα της προσφυγιάς. Τα ατσαλάκωτα, λευκά φορέματα και το καλοραμμένο κοστούμι του Δαναού έρχονται σε αντίθεση με την εικόνα των ταλαιπωρημένων γυναικών που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους σε αναζήτηση καταφυγίου.

Μας άρεσε

1. Θεματική επικαιρότητα: Η παράσταση αναδεικνύει ζητήματα που παραμένουν ιδιαίτερα επίκαιρα, όπως η θέση της γυναίκας, η έμφυλη βία και η προσφυγιά. Το έργο αποκτά πολιτική βαρύτητα, καθώς αγγίζει θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κοινωνικής δικαιοσύνης, συνδέοντας την αρχαιότητα με τη σύγχρονη εποχή.

2. Ερμηνείες: Η Λυδία Κονιόρδου ως Πελασγός προσφέρει μια εμβληματική ερμηνεία, με βάθος και σοβαρότητα, αποδίδοντας το κείμενο με εξαιρετική καθαρότητα. Οι Λουκία Μιχαλοπούλου (Αμυμώνη) και Λένα Παπαληγούρα (Υπερμνήστρα) προσφέρουν επίσης δυνατές ερμηνείες, ενσαρκώνοντας με πειστικότητα το τραγικό στοιχείο των χαρακτήρων.

3. Πολυπληθής Χορός: Η απόφαση της σκηνοθέτριας να διατηρήσει τον αριθμό των πενήντα Δαναΐδων αποδίδει την αίσθηση μιας ενιαίας ομάδας που αγωνίζεται για την ελευθερία της, ενισχύοντας την εντύπωση της ομαδικότητας και της κοινότητας.

4. Σύγχρονη πολιτική διάσταση: Η ανάδειξη της έννοιας της δημοκρατίας και της λαϊκής συμμετοχής μέσα από τη μορφή του Πελασγού και τη συλλογική απόφαση του λαού του Άργους δίνει στο έργο έναν διαχρονικό και σύγχρονο χαρακτήρα.

Δεν μας άρεσε

1. Περιορισμένος ρόλος του Χορού: Η απόφαση να μειωθεί η φωνή του Χορού και να ανατεθεί το διαλογικό μέρος μόνο σε δύο Δαναΐδες (Αμυμώνη και Υπερμνήστρα) αποδυναμώνει τον ρόλο του Χορού, που αποτελεί κεντρικό στοιχείο της τραγωδίας.

2. Χορογραφία και σκηνοθετική προσέγγιση: Η χορογραφία του Χορού ήταν απλοϊκή και αδύναμη, χωρίς να προσθέτει κάτι ουσιαστικό στην αφήγηση. Η σκηνοθεσία της Μαριάννας Κάλμπαρη δεν κατάφερε να αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό του Χορού και της ορχήστρας, οδηγώντας σε μια περιορισμένη κινησιολογία.

3. Αναίτια ένταξη του ποιήματος του Σημωνίδη: Η προσθήκη του «Ίαμβου κατά των γυναικών» ήταν μια αμφιλεγόμενη επιλογή που δεν προσέθεσε κάτι ουσιαστικό στη δραματουργία και ενδέχεται να παραπλάνησε το κοινό σχετικά με τις απόψεις του Αισχύλου.

4. Εμφάνιση της Μαρίνας Σάττι: Αν και η Μαρίνα Σάττι έχει εξαιρετική φωνή, η εμφάνισή της στο έργο, με την ερμηνεία ύμνων προς την Άρτεμη και την Αφροδίτη, φάνηκε αποκομμένη από τον δραματουργικό κορμό της παράστασης, δημιουργώντας μια αίσθηση ασυνέχειας.

5. Κοστούμια και σκηνικά: Τα κοστούμια δεν κατάφεραν να υποστηρίξουν το προσφυγικό θέμα, καθώς τα λευκά φορέματα των Δαναΐδων και το ατσαλάκωτο κοστούμι του Δαναού δεν ανταποκρίνονταν στην εικόνα γυναικών που εγκατέλειψαν βίαια την πατρίδα τους. Επίσης, το σκηνικό με τη σιδερένια κατασκευή και το συρματόπλεγμα έδωσε μια αίσθηση φυλακής, χωρίς να προσθέτει κάτι ιδιαίτερο στην αισθητική του έργου.

Οι «Ικέτιδες» είναι μια παράσταση που αναδεικνύει με επιτυχία την πολιτική και κοινωνική διάσταση του έργου του Αισχύλου. Η θέση της γυναίκας, ο αγώνας για ελευθερία και δικαιοσύνη, καθώς και το ζήτημα της προσφυγιάς, αντιμετωπίζονται με τρόπο που κάνει το έργο να αντηχεί στη σημερινή εποχή. Παρά τις σκηνοθετικές αδυναμίες, η δύναμη του κειμένου και οι εξαιρετικές ερμηνείες κρατούν ζωντανό το μήνυμα της τραγωδίας, προσφέροντας στους θεατές μια ευκαιρία να προβληματιστούν για την ανθρώπινη μοίρα και τις διαχρονικές αξίες.

Της Αλεξίας Βλάρα, 13/9/2024