Παραμυθόφωνο / Η Αφρικάνα Σταχτοπούτα της Νιγηρίας

Κάτω από τον καυτό ήλιο, η Σταχτοπούτα καθόταν θλιμμένη μπροστά σε έναν νερόλακκο και τάιζε τους πεινασμένους βατράχους με το λιγοστό φαγητό της. Ο αρχηγός των βατράχων θέλησε να την ανταμείψει για την καλοσύνη της και την έκανε μια χαψιά! Στη μεγάλη γιορτή της φυλής, στη Σταχτοπούτα έλαχε να την αγαπήσει ο γιος του φυλάρχου και να κάνει το βασίλειο άνω κάτω για να τη βρει. Χρυσάφια, ασήμια, προικιά και πλούσια δώρα τη γέμισαν οι βάτραχοι και ο αρχηγός τους της χάρισε μαγικά κρεβάτια και πολύτιμες συμβουλές για κάθε κακοτοπιά.

Η ιστορία «Η Αφρικάνα Σταχτοπούτα της Νιγηρίας» είναι μια ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά που βασίζεται στην αγγλική μετάφραση της ιστορίας “The maiden, the frog and the chief ’s son” (Η κοπέλα, ο βάτραχος και του φυλάρχου ο γιος) από τον Neil Skinner. Καταγράφηκε από τον Frank Edgar στη φυλή των Χάουσα και εκδόθηκε το 1911 στη γλώσσα των Χάουσα, στον δεύτερο τόμο της συλλογής “Litafi na tatsuniyoyi na Hausa. Litafi na farako”. Ο Skinner μετέφρασε στα αγγλικά τους τρεις τόμους του Edgar, σε τρεις αντίστοιχα τόμους, με τον τίτλο “Hausa tales and traditions”. Ο πρώτος τόμος εκδόθηκε το 1969 και οι δυο επόμενοι το 1977.

Η ιστορία “The maiden, the frog and the chief ’s son” είχε ήδη διαδοθεί όμως στην επιστημονική κοινότητα πολλά χρόνια πριν την έκδοσή της. Το 1968 ο William Bascom παρουσίασε στην ετήσια συνάντηση της Αμερικανικής Λαογραφικής Εταιρείας (American Folklore Society) τη μελέτη του με θέμα “Cinderella in Africa” (Η Σταχτοπούτα στην Αφρική) και εκεί συμπεριέλαβε ολόκληρη την ιστορία, όπως ακριβώς την είχε μεταφράσει ο Skinner. Ο Bascom είχε τη μεταφρασμένη ιστορία του Skinner στη διάθεσή του καθώς και ο ίδιος εμπλεκόταν στις ενέργειες για την ανάδειξη της προφορικής παράδοσης των Χάουσα και είχε τονίσει τη σημαντικότητα όλου αυτού του πλούτου που είχε συγκεντρώσει ο Edgar στη συλλογή “Litafi na tatsuniyoyi na Hausa. Litafi na farako”.

Η μελέτη του Bascom με θέμα “Cinderella in Africa” βρίσκεται στο επιστημονικό περιοδικό λαογραφίας “Journal of Folklore Institute” που εκδόθηκε το 1972 (τεύχος 9, νούμερο 1) και αυτούσια συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο του Alan Dundes με τίτλο “Cinderella: A Casebook” που εκδόθηκε το 1982.

Η ιστορία υπάρχει και σε μία ακόμη μετάφραση στα αγγλικά από τον Hugh Anthony Stephen Johnston, με τον τίτλο “The girl and the frog and the chief ’s son” (Το κορίτσι και ο βάτραχος και του φυλάρχου ο γιος). Βρίσκεται στη συλλογή “A selection of Hausa stories. The Oxford library of African literature” και εκδόθηκε το 1966.

Η ιστορία στο αγγλικό κείμενο του Skinner “The maiden, the frog and the chief ’s son” περιέχει πολλά στοιχεία από το πολιτιστικό και γεωφυσικό περιβάλλον, όπως θαλάσσια σαλιγκάρια, νεροκολοκύθες, καλαμπόκια και φιστίκια. Γίνεται συχνή αναφορά στην παρασκευή fura και tuwo, βασικές τροφές από κεχρί ή και από άλλα σιτηρά που παραδοσιακά καταναλώνονται στη φυλή Χάουσα.

Στην ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά, η ιστορία «Η Αφρικάνα Σταχτοπούτα της Νιγηρίας» είναι εμπλουτισμένη και με άλλα διατροφικά στοιχεία, όπως φρούτα παπάγια και μάνγκο στα τραπέζια της μεγάλης γιορτής, λάδι φοίνικα και άλλα προϊόντα που χαρίζει η γη της Νιγηρίας.

Πολλές σκηνές έχουν αναπτυχθεί με κωμικό τρόπο ή και περιέχουν στοιχεία επινόησης, όπως το «οικογενειακό συμβούλιο» με τις έξαλλες και λαλίστατες συζύγους, η περιγραφή της φιγούρας της μητριάς και η συμπεριφορά της προς την ηρωίδα μέσα στην καλύβα όπου γίνεται η αντικατάσταση των κοριτσιών ή την ώρα που διαμαρτύρεται στον γιο του φυλάρχου για το παπούτσι, και καθ' όλη τη διάρκεια της ιστορίας.

Κάποιες σκηνές έχουν τροποποιηθεί ή αντικατασταθεί. Στο αγγλικό κείμενο του Skinner, ο γιος του φυλάρχου πήρε ένα σπαθί και έκοψε το σώμα της κακιάς νύφης σε μικρά κομμάτια. Έπειτα έβαλε κάτι παλικάρια να τα τυλίξουν σε ένα ύφασμα και να τα πάνε στο σπίτι της (όπου λογικά θα τα παραλάμβανε η μάνα της). Στο σπίτι βρήκαν και την αληθινή νύφη ξαπλωμένη μπροστά στη φωτιά, τη σήκωσαν και την πήγαν στον άντρα της. Στην ιστορία μας στα ελληνικά, ο γιος του φυλάρχου έδιωξε την κακιά νύφη μακριά από το χωριό και έπειτα πήγε στην καλύβα της πανούργας μητριάς. Της έβαλε τις φωνές για την απατεώνισσα κόρη της και απελευθέρωσε την αιχμάλωτη γυναίκα του.

Τέλος, εντυπωσιακή είναι η σκηνή της αναγνώρισης που το χρυσό παπούτσι λειτουργεί αυτόνομα σαν μαγικό αντικείμενο και πηγαίνει από μόνο του στο πόδι της ηρωίδας για να το φορέσει.

Έρευνα - Τεκμηρίωση

Μαρία Βλαχάκη

Κοινωνιολόγος-Παιδαγωγός

Ιούνιος 2020

Αφήγηση: Γιώργος Ευγενικός

Έρευνα – Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Βλαχάκη

Σειρά: Σταχτοπούτες

Παραγωγή: Παραμυθόφωνο

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Ακούστε το «Παραμυθόφωνο» από το κινητό σας χωρίς σύνδεση στο ίντερνετ.

Ανοίξτε το Google Play και αναζητήστε μία από τις παρακάτω εφαρμογές podcast. Κατεβάστε αυτήν που σας ταιριάζει περισσότερο. Η πιο δημοφιλής είναι το Spotify και παρέχεται δωρεάν. Μπορείτε να αποθηκεύσετε τις ιστορίες από το «Παραμυθόφωνο» μέσα στην εφαρμογή και να τις ακούσετε οποιαδήποτε στιγμή θελήσετε χωρίς να χρειάζεται σύνδεση στο ίντερνετ. Τα iPhone και iPad έχουν εγκατεστημένη εφαρμογή “Podcasts”. Μπορείτε να ψάξετε το «Παραμυθόφωνο» στο search, στο σύμβολο του μεγεθυντικού φακού.

Το «Παραμυθόφωνο» μπορείτε να το ακούσετε στο κινητό σας από τις εφαρμογές