Αλίκη Αλιφέρη: "Ήρωες δεν υπάρχουν στις «Ιστορίες αγάπης και απάτης», μόνο κάποιοι άνθρωποι που ζουν στο περιθώριο της κυρίαρχης κοινωνίας".

Στις Αξέχαστες Ιστορίες, η Αλίκη Αλιφέρη μετατρέπει αληθινά περιστατικά σε λογοτεχνικές αφηγήσεις γεμάτες ηθικά διλήμματα, πάθη και ανθρώπινες αντιφάσεις. Με καθαρή ματιά και ψυχική τόλμη, φωτίζει ζωές στο περιθώριο και εξερευνά τα όρια συνείδησης, μνήμης και επιθυμίας. Μιλήσαμε μαζί της για την αφετηρία, τους ήρωες και τη δύναμη της αφήγησης που γεννιέται από την ίδια την πραγματικότητα.

Αλίκη Αλιφέρη

Ποια ήταν η αφετηρία για να συγκεντρώσετε αυτές τις 18 ιστορίες; Τι σας κινεί περισσότερο στη γραφή: η ανάγκη να διασώσετε αληθινά περιστατικά ή η πρόκληση να τα μετασχηματίσετε λογοτεχνικά;

«Τι θα είχε συμβεί εάν σημαντικά εμπόδια που βρήκαμε τα είχαμε χειριστεί διαφορετικά;» Αυτό το ερώτημα συζητώντας με εμπλεκόμενους στα εμπόδια φίλους με παρότρυνε να καμωθώ τη μοίρα πλάθοντας μια άλλη πιθανή έκβαση των συγκεκριμένων γεγονότων.

Οι περισσότερες ιστορίες βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα. Ποια είναι τα κριτήρια που σας κάνουν να πείτε «ναι, αυτή η ιστορία αξίζει να γίνει λογοτεχνία»;

Όπως ένα κουτί σπίρτα μπορεί να είναι έργο καλλιτέχνη, έτσι οποιοδήποτε θέμα μπορεί να γίνει λογοτεχνία στα χέρια ενός λογοτέχνη.

Από τον “Δερβίση” μέχρι τις “Τρεις κυρίες μορφωμένες”, βλέπουμε έναν κόσμο όπου αγάπη, απάτη, ηθικά διλήμματα και σκοτεινά ένστικτα συνυπάρχουν. Ποιο από αυτά τα ανθρώπινα στοιχεία θεωρείτε πιο καθοριστικό στις ιστορίες σας;

Η περίπτωση μιας αρχέγονου τύπου αγάπης που στεριώνει με ανθρωποθυσίες παραπέμπει στην παλιά διαθήκη, ως προς την ανάγκη του ανθρώπου να προστατεύσει πάση θυσία αυτά που του ανήκουν. Σήμερα, βέβαια, οι θεσμοί περιορίζουν το «πάση θυσία», σε ακραίες περιπτώσεις  ωστόσο, όπως στην ιστορία του Δερβίση, η πανάρχαια αντίληψη επιβίωσης καταπατεί τον νόμο.

Στην ιστορία «Αλληλογραφία με τη συνείδηση» επιλέγετε έναν πολύ πρωτότυπο αφηγηματικό άξονα: μια συνείδηση που «διαφωνεί» με τον κάτοχό της. Τι σας ενέπνευσε γι’ αυτή την αφηγηματική ανατροπή;

Αναρωτήθηκα εάν η συνείδηση μπορεί να ανεξαρτοποιηθεί ή να αυτενεργήσει και που θα μπορούσε να οδηγήσει μια σοβαρή διαφωνία, αν εξαιρέσουμε την αυτοκτονία.

Η “Μεγάλη έξοδος” έχει σχεδόν αστυνομικό ρυθμό και έντονη κινηματογραφικότητα. Πώς προσεγγίζετε τη σκηνοθεσία της δράσης όταν γράφετε; Σκέφτεστε οπτικά τις σκηνές πριν τις αποδώσετε σε λόγο;

Σωστά μαντέψατε. Μια φανταστική σκηνοθεσία μπορεί να βοηθήσει τον ρυθμό της αφήγησης και τις λεπτομέρειες.

Στις ιστορίες εμφανίζονται συχνά ήρωες που ζουν στα όρια: φυγόστρατοι, απατημένοι σύζυγοι, άνθρωποι пρεσαρισμένοι από οικογενειακές προσδοκίες, ακόμη και ηλικιωμένοι που διεκδικούν έρωτα και μέλλον. Τι σας συγκινεί σε αυτούς τους «περιθωριακούς» χαρακτήρες;

Ήρωες δεν υπάρχουν στις «Ιστορίες αγάπης και απάτης», μόνο κάποιοι άνθρωποι που ζουν στο περιθώριο της κυρίαρχης κοινωνίας. Αυτό που με συγκινεί είναι οι ουσιαστικές ανάγκες τους που διαφέρουν μόνο ως προς τον τρόπο που τις θέλουν.

Το πραγματικό γεγονός είναι συχνά πιο σκληρό από τη φαντασία. Έχετε νιώσει την ανάγκη να «μαλακώσετε» μια ιστορία για να γίνει υποφερτή στον αναγνώστη, ή γράφετε όπως ακριβώς τη λάβατε από την πραγματικότητα;

Όλα είναι υποκειμενικά. Τη σκληρότητα την περιγράφω όπως την αντέχω.

Σε πολλές ιστορίες υπάρχουν ηθικά διλήμματα και εσωτερικές συγκρούσεις. Πιστεύετε ότι η λογοτεχνία έχει ρόλο να φωτίζει τη διάσταση της ηθικής ή απλώς να την παρατηρεί;

Τα ηθικά διλήμματα και οι εσωτερικές συγκρούσεις απασχολούσαν πάντα γόνιμα τη λογοτεχνία, αλλά παρότι ακολουθεί τα ρεύματα της εποχής, ο ρόλος της δεν είναι διδακτικός ούτε συμβουλευτικός ή κατηχητικός.

Ποιος χαρακτήρας από τις “Ιστορίες αγάπης και απάτης” σας δυσκόλεψε περισσότερο; Είτε γιατί ήταν ακραίος, είτε γιατί απαιτούσε μεγάλη ψυχική ή ερευνητική βύθιση.

Οι περισσότεροι βασικοί χαρακτήρες είναι υπαρκτά πρόσωπα με τα οποία με δένει πολύχρονη φιλία. Οι επινοημένοι χαρακτήρες έκαναν ένα νοερό ταξίδι μαζί μου κι όταν τελείωσε, τα είχαμε βρει.

Τέλος, αν έπρεπε να διαλέξετε μια ιστορία που “συνοψίζει” το ύφος και την προσωπική σας κοσμοθεωρία, ποια θα ήταν και γιατί; Τι θέλετε να κρατήσει ο αναγνώστης όταν κλείσει το βιβλίο;

Δύσκολα διαλέγεις ένα από τα παιδιά σου, όσο για τις κοσμοθεωρίες, αυτές μεταβάλλονται με την επικρατούσα ρευστότητα. Σημαντικό για μένα είναι ότι κάθε αναγνώστης στοχάζεται βάσει του δικού του συναισθήματος και λογικής. Είτε ταυτίζεται με κάποιο πρόσωπο του βιβλίου, είτε το κατακρίνει, η συναισθηματική συμμετοχή από μόνη της είναι μια διαδικασία παραγωγική, επομένως κέρδος για τον αναγνώστη. Επιθυμία μου είναι να κρατήσει για λίγο τα συναισθήματα και τις σκέψεις που του γεννήθηκαν διαβάζοντας τις «Ιστορίες αγάπης και απάτης». 

Βλάρα Αλεξία