Θέτη Χαραλαμπίδου: "Βλέπω την τέχνη γενικά ως κάτι που με τη χρήση της φαντασίας σε βάζει σε μια αυτόματη λειτουργία ενσυναίσθησης".

Η Θέτη Χαραλαμπίδου, μουσικός και συγγραφέας, μας συστήνει τη νουβέλα της 19-20, ένα πολυεπίπεδο αφήγημα που κινείται ανάμεσα στην εσωτερική αναζήτηση, τη δύναμη της φαντασίας και την υπαρξιακή ταλάντευση. Με αφορμή ένα πολυκατοικιακό διαμέρισμα και δύο αριθμούς που πυροδοτούν σκέψεις και μεταφορές, η συγγραφέας ξεδιπλώνει ένα εσωτερικό ταξίδι γεμάτο ψυχικούς διαλόγους, συμβολισμούς και στιγμές σιωπής που λειτουργούν σαν παύσεις στην παρτιτούρα της ζωής. Το 19-20 βραβεύτηκε στον 12ο Διεθνή Λογοτεχνικό Διαγωνισμό της UNESCO, επιβεβαιώνοντας τη δύναμη ενός έργου που ακουμπά αθόρυβα αλλά ουσιαστικά τον αναγνώστη. Σε αυτή τη συνέντευξη, η δημιουργός μιλά με ειλικρίνεια για τις προθέσεις, τις διαδρομές, τους ρόλους της μουσικής και της γραφής στη ζωή της, και για τη βαθιά ανάγκη να στραφούμε προς τα μέσα, ακόμα κι αν αυτό είναι το πιο δύσκολο βήμα.

Το 19-20 μοιάζει με τίτλο χρονικού ορίου ή μεταφοράς. Τί σημαίνει για εσάς ο αριθμός αυτός;

Α! Για μένα δεν σημαίνει κάτι. Τοποθέτησα την εξέλιξη ενός μέρους της πλοκής στον πέμπτο όροφο μιας πολυκατοικίας και ξεκάθαρα με τη λογική της αριθμητικής των διαμερισμάτων υπέθεσα πως στον όροφο αυτό θα υπάρχει ένα διαμέρισμα αριθμού 19 κι ένα 20 (και ίσως ένα ακόμη). Αυτοί οι δύο αριθμοί είναι όμως, όπως το οτιδήποτε στην τέχνη και όχι μόνο, κάτι που ο καθένας μπορεί να ερμηνεύσει με έναν πολύ δικό του προσωπικό τρόπο.

Τοποθετείτε τη δράση σε έναν πολυκατοικιακό χώρο -οικείο, καθημερινό. Τί συμβολίζει αυτό το περιβάλλον;

Μέχρι να μου κάνετε αυτή την ερώτηση δεν το είχα σκεφτεί καθόλου! Τώρα το σκέφτομαι... Φυσικά θεωρώ πως κάθε συμβολισμός είναι κάτι εντελώς προσωπικό, δηλαδή κάθε άνθρωπος μπορεί να ανακαλύψει έναν συμβολισμό σε κάτι, που δουλεύει αποκλειστικά γι' αυτόν και μόνο, και αυτή είναι και η μαγεία των συμβολισμών, κατά την άποψή μου, καθώς ξεκλειδώνουν κάτι μέσα στον καθένα. Εν τέλει, για μένα, το περιβάλλον της πολυκατοικίας ίσως συμβολίζει το οικείο όπως είπατε αλλά συνάμα «φυλακή». Το «οικείο-φυλακή».

Το κείμενό σας κινείται σε υπαρξιακή κατεύθυνση. Πώς προέκυψε αυτή η αναζήτηση στον πυρήνα της νουβέλας;

Αν κι έγινε εντελώς αυθόρμητα και ασυνείδητα, προέκυψε από τη δική μου προσωπική υπαρξιακή αναζήτηση. Οι μικρές ιστορίες που εντάσσονται μέσα στη νουβέλα γράφτηκαν σε διάφορες φάσεις πριν τη βασική ιστορία της. Κάποιες φάσεις που προφανώς συμβολικά, «κάτι ήθελε να μου πει»  το υποσυνείδητό μου. Όταν, τυχαία (;), μια μέρα τις ξαναδιάβασα, αντιλήφθηκα μια βαθιά σύνδεση μεταξύ τους αλλά και με μένα και αποτέλεσαν τον οδηγό για να ξετυλιχθεί όλη η ιστορία του βιβλίου γύρω από αυτές.

Τι ρόλο παίζει ο εσωτερικός διάλογος και η φαντασία στη διαμόρφωση του αφηγηματικού σύμπαντος;

Ο εσωτερικός διάλογος μου άρεσε πάντα στα βιβλία γιατί ένιωθα ότι έτσι γνωρίζω καλύτερα έναν χαρακτήρα παρά μέσω κάποιας περιγραφής από τον συγγραφέα. Έπειτα νιώθω πιο κοντά στον χαρακτήρα, με διευκολύνει στην ταύτιση ψυχικά. Έτσι, τον χρησιμοποίησα κι εγώ αρκετά.  

Τι να πω για τη φαντασία... Η φαντασία δομεί και αποδομεί τα πάντα.

Χρειάζεται τελικά «χρονοταξίδι» για να επανενωθούμε με τον εαυτό μας; Ή μήπως πρόκειται για μια ψυχική διεργασία;

Χαχα! Ίσως, συμβολικά, να χρειάζεται.

Ως μουσικός με ποιον τρόπο βλέπετε να «ακούγεται» η σιωπή ή η παύση μέσα στη λογοτεχνία;

Εμένα προσωπικά η παύση στη λογοτεχνία δεν μου αποκαλύπτεται μέσα από κάποιο σημείο στίξης ή απαραίτητα μέσω συγκεκριμένων λογοτεχνικών σχημάτων αλλά είναι εκείνες οι στιγμές οι υπέροχες που σταματάει η εσωτερική ανάγνωση για να δώσει χώρο σε κάτι που μόλις γεννήθηκε συναισθηματικά και πνευματικά ως αντανάκλαση του αναγνώσματος. Πιάνω τον εαυτό μου από μικρή να σταματάει αυθόρμητα για να το απολαύσει, είτε ως συναίσθημα, είτε ως συνειδητοποίηση, ως ταύτιση (ωπ, σαν να βλέπω εμένα!), ή ως ανακούφιση, σαν να φεύγει ένα βάρος (πολλά βιβλία έχουν λειτουργήσει ψυχοθεραπευτικά για μένα) ή σαν δέος, σαν να έρχεται το μέσα μου δηλαδή σε επαφή με κάτι μεγαλειώδες που ξαφνικά είναι σαν αποκάλυψη είτε δημιουργική, είτε ζωτική, οτιδήποτε. Πολλά, δεν περιγράφονται με λόγια και ούτε χρειάζεται, ίσως γι' αυτό ακριβώς έρχεται η σιωπή στη θέση τους να δώσει χώρο για άλλα πράγματα...

Η ηρωίδα καλείται να πάρει αποφάσεις. Πιστεύετε ότι η απόφαση να στραφούμε προς τα μέσα είναι πάντα και η πιο δύσκολη;

Μόνο από προσωπική εμπειρία μπορώ να το απαντήσω. Για μένα, ναι, ήταν και είναι μια δύσκολη απόφαση και πράξη το να στρέφομαι προς τα μέσα για να δω όσα αγνοώ για μένα. Ταυτόχρονα όμως, είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά πράγματα που έχω κάνει στη ζωή μου. Δυστυχώς μεγαλώνουμε με εντολές εξωτερικής εστίασης, δηλαδή πάντα να κοιτάμε για συλλογή πληροφοριών έξω από εμάς. Είναι δύσκολο να ξεμάθεις κάτι τόσο βαθιά ριζωμένο από ένα ολόκληρο lifestyle (τρόπο ζωής).

Πόσο κοντά ή πόσο μακριά βρίσκονται για εσάς η φαντασία και η ενσυναίσθηση; Μέσα στο βιβλίο, φαίνεται να συγχέονται ή να ξεχωρίζουν;

Άλλη μια εξαιρετική ερώτηση. Λοιπόν, δεν ξέρω αν χωρίς φαντασία θα μπορούσαμε να έχουμε ενσυναίσθηση. Όταν ως ενσυναίσθηση ορίζεται η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός άλλου και η απόπειρα κατανόησης μέσα από το δικό του πρίσμα. Ίσως, ξανά κι εδώ, η τέχνη μας δείχνει τον δρόμο. Βλέπω την τέχνη γενικά ως κάτι που με τη χρήση της φαντασίας σε βάζει σε μια αυτόματη λειτουργία ενσυναίσθησης.

Θα μπορούσε και να ήταν αυτό μια σπίθα που γέννησε την τέχνη. Η ανάγκη δηλαδή, για μοίρασμα, για να σε νιώσει ο άλλος, να σε κατανοήσει, να σε δει πιο βαθιά. Ίσως κάπως έτσι ξεκίνησαν να λένε οι άνθρωποι ιστορίες, να ζωγραφίζουν, να τραγουδάνε... Στο βιβλίο μου, νομίζω πως φαντασία και ενσυναίσθηση πιάνονται απ' το χέρι παντού! Μεταξύ των μικρών ιστοριών και της ηρωίδας, μεταξύ της ηρωίδας και του εαυτού της, μεταξύ της ηρωίδας και των άλλων χαρακτήρων, μεταξύ της ηρωίδας κι εμένα, και σε αυτό ποντάρω και για τους αναγνώστες!

Το βιβλίο βραβεύτηκε σε λογοτεχνικό διαγωνισμό της UNESCO. Πόσο σημαντικό ήταν αυτό για εσάς ως δημιουργό;

Ναι, απέσπασε το 3ο βραβείο , στην κατηγορία της νουβέλας, στον 12ο Διεθνή Λογοτεχνικό διαγωνισμό του ομίλου για την UNESCO Τεχνών, Λόγου και Επιστημών Ελλάδος. Ήτανε τότε μια φάση που δεν είχα πάρει ακόμη θετικές απαντήσεις από εκδοτικούς και είχα πεισμώσει με την έννοια ότι ήθελα πολύ με κάποιο τρόπο να τη μοιραστώ με τον κόσμο τη νουβέλα αυτή. Κι έτσι την έστειλα στον διαγωνισμό της UNESCO και μάλιστα τώρα βλέπω πόσο η συγκυρία ήταν ταιριαστή, επειδή στον διαγωνισμό δεν δέχονται έργα που έχουν ήδη εκδοθεί. Ως προς την αναγνώριση, το χάρηκα ιδιαίτερα, γιατί πίστευα πολύ στο έργο μου, στη δυναμική του και στην πολύπλευρη σημασία του για έναν αναγνώστη.

Ετοιμάζετε κάτι νέο συγγραφικά ή μουσικά μετά το «19-20»;

Η αλήθεια είναι πως έχω συγκεντρώσει σε μια συλλογή πολλά ποιήματα που έγραψα τα δύο τελευταία χρόνια και αισθάνομαι ότι θα ήθελα να τα μοιραστώ κι αυτά με τον κόσμο.

Μουσικά βρίσκομαι σε μια φάση που έχω ανάγκη νέους ορίζοντες και έξτρα εκπαίδευση προκειμένου να εξελιχθώ πάνω στη σύνθεση μουσικής για την «εικόνα», δηλαδή για τον κινηματογράφο, το θέατρο, την τηλεόραση κτλ, που είναι κάτι που με ενδιαφέρει και με εξιτάρει πολύ.

Όπως και να 'χει, και η συγγραφική «σύνθεση» και η μουσική είναι για μένα δύο πράγματα που δεν τα κάνω με κάποιο σκοπό αλλά επειδή εκφράζεται έτσι η ψυχή μου, βγαίνει προς τα έξω ο εσωτερικός μου κόσμος, που νιώθω πως όταν δεν το κάνω πνίγομαι, εγκλωβίζομαι, μπερδεύομαι. Είναι σαν βασική ανάγκη για μένα.

Θέτη Χαραλαμπίδου

Της Αλεξίας Βλάρα, 29/06/2025