Δήμος Χρυσός: "Οι ίδιες οι επιλογές μας είναι οι προσωπικοί μας άγγελοι και δαίμονες".
Δήμος Χρυσός, Ο ερημίτης του Ραχμαντάν, εκδόσεις Ιωλκός, 2024
Το βιβλίο σας χαρακτηρίζεται από μια ατμόσφαιρα που ισορροπεί ανάμεσα στο παραμύθι και τη λογοτεχνία τρόμου. Πώς προέκυψε αυτός ο ιδιαίτερος συνδυασμός;
Η ατμόσφαιρα είναι πολύ σημαντική και είναι αυτό που ξεχωρίζει τη λογοτεχνία από άλλα είδη γραπτού λόγου. Το λογοτεχνικό έργο πρέπει να μπορεί να σε υποβάλλει, να σε κάνει να βυθίζεσαι μέσα του… Τα δύο είδη που αναφέρατε είναι τα πιο ατμοσφαιρικά. Χρησιμοποίησα τεχνικές της λογοτεχνίας τρόμου, για να εξάψω και να κρατήσω το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αλλά και την τεχνοτροπία του παραμυθιού, που μου επέτρεψε να εκφράσω δικές μου σκέψεις και ανησυχίες για ζητήματα που αφορούν κάθε άνθρωπο. Θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για μία «νεογοτθική» αφήγηση, δηλαδή μια αφήγηση που φέρει τα κλασικά χαρακτηριστικά της γοτθικής λογοτεχνίας εμπλουτισμένα με φιλοσοφικές αναζητήσεις που προσδίδουν οικουμενικότητα στις ιστορίες, όπως συμβαίνει στα παραμύθια. Ένα τρενάκι του τρόμου σε φιλοσοφικό ανθοκήπιο.
Η αναζήτηση της ουσίας της ζωής και η σύγκρουση καλού-κακού είναι κεντρικά θέματα στις ιστορίες σας. Τι σας ωθεί να εξερευνήσετε αυτές τις αντιθέσεις;
Τα μεγάλα ζητήματα της ζωής, όπως αυτά που αναφέρατε, είναι καλύτερο να τα προσεγγίσεις αφηγηματικά και όχι ξερά φιλοσοφικά. Μέσα από την αφήγηση των ιστοριών του βιβλίου προκύπτει ότι ο καθένας μας βρίσκεται σε μια πορεία, όπου ο ίδιος κρατάει το τιμόνι και πρέπει να παίρνει συνεχώς αποφάσεις για την κατεύθυνση που θα πάει. Υπάρχουν ζητήματα που δεν μπορείς να τα αποφύγεις και γι’ αυτό απασχολούν κάθε άνθρωπο. Ο καθένας θα δώσει τις δικές του απαντήσεις σε αυτά. Εγώ απλώς δημιουργώ το έδαφος του προβληματισμού. Διατυπώνω τα ερωτήματα και εκφράζω σκέψεις για πιθανές απαντήσεις. Τα ερωτήματα, πάντως, είναι σημαντικότερα από τις απαντήσεις. Τις απαντήσεις θα τις δώσει ο καθένας για τον εαυτό του και δεν υπάρχει κανένα απολύτως ασφαλές κριτήριο για το σωστό και το λάθος. Τα ερωτήματα, όμως, είναι θεμελιώδη. Αν δεν θέσεις τα σωστά ερωτήματα, οι όποιες απαντήσεις στερούνται αξίας.
Οι χαρακτήρες σας μοιάζουν να παλεύουν με υπαρξιακές αγωνίες και προσωπικές αντιφάσεις. Υπάρχουν προσωπικές σας εμπειρίες που ενσωματώνονται στους ήρωές σας;
Υπάρχουν προσωπικές μου εμπειρίες που μετασχηματίζονται σε φιλοσοφικά ερωτήματα, τα οποία με τη σειρά τους αναπτύσσονται ως ιστορίες. Αφορούν υπαρξιακές αγωνίες που τις βιώνω εγώ προσωπικά αλλά συναντιούνται με τις αγωνίες κάθε ανθρώπου. Δεν θέλω αυτό που γράφω να αφορά εμένα αλλά τους αναγνώστες. Οι κοινές μας αγωνίες είναι αυτό που δημιουργεί μια κοινότητα, μια σύνδεση μεταξύ μας. Καμιά φορά, τα προσωπικά βιώματα διαχέονται μέσα στις ιστορίες κατά τρόπο μη συνειδητό. Όταν η μητέρα μου διάβασε την πρώτη ιστορία του βιβλίου, που αφορά έναν ζωγράφο, μου είπε κατευθείαν «Αυτός είσαι εσύ! Που προσπαθείς πάντα να πετύχεις το τέλειο και δεν ικανοποιείσαι ποτέ!» Εγώ δεν το είχα σκεφτεί! Οι προσωπικές μου αγωνίες είναι, πάντως, εμφανείς σε πολλές ιστορίες. Στο «Διαμάντι» προβληματίζομαι για το αν αξίζει πραγματικά να κυνηγάμε αυτούς τους μεγάλους στόχους που θέτουμε για τον εαυτό μας ή αν αυτό τελικά μας απομακρύνει από τις αληθινές μας ανάγκες. Στον «Τρελό καλόγερο» και στον «Σταυροφόρο» εκφράζω την αγωνία μου σχετικά με τη δικαιοσύνη του κόσμου αυτού. Με απασχολεί το αν τελικά επικρατεί το καλό ή το κακό και υπό ποιες προϋποθέσεις…
Πώς συνδέεται η ιδιότητά σας ως δικαστικού λειτουργού με τη συγγραφή; Υπάρχουν κοινά σημεία ανάμεσα στη δικαιοσύνη και τη λογοτεχνική δημιουργία;
Κατ’ αρχήν, φαίνεται να μην υπάρχει σύνδεση, καθότι η μεν λογοτεχνία αποτελεί εντελώς ελεύθερη έκφραση, η δε απονομή δικαιοσύνης ακολουθεί αυστηρά συγκεκριμένους κανόνες. Ωστόσο, οι προβληματισμοί που αναπτύσσω στις ιστορίες μου διασταυρώνονται με τις αξιολογήσεις που καλείσαι να κάνεις ως δικαστής. Στις δικαστικές υποθέσεις δεν υπάρχει εξ ορισμού «ο καλός» και «ο κακός». Στην αρχή της εκδίκασης και οι δυο πλευρές είναι ίσες. Αυτός που φαίνεται ως ο παραβάτης μπορεί να αποδειχθεί ο αδικημένος. Συχνά έχεις να ζυγίσεις τα έννομα αγαθά όλων των πλευρών, για να πάρεις μια απόφαση. Και αυτά τα αγαθά βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Σε κάθε περίπτωση, η δικαστική κρίση πρέπει να στηρίζεται σε απολύτως λογική και τεκμηριωμένη σκέψη. Και επειδή η λογική, σε όποιο πλαίσιο κι αν χρησιμοποιείται, έχει τους ίδιους κανόνες, η λογική σκέψη του σκεπτικού μιας δικαστικής απόφασης προσομοιάζει απολύτως στη λογική σκέψη που στηρίζει κάθε φιλοσοφική θεωρία. Κατά τούτο, βρίσκω ένα κοινό σημείο στον τρόπο που εργάζομαι ως δικαστής με τον φιλοσοφικό προβληματισμό που αναπτύσσω πίσω από κάθε ιστορία. Ωστόσο, με την αφήγηση ιστοριών πηγαίνω ένα βήμα παρακάτω: Η αφήγηση αφήνει πίσω της το ασφαλές έδαφος της λογικής σκέψης και εξερευνά τις πιθανές απαντήσεις, όταν οι ενδείξεις είναι θολές και αντιφατικές… Πλοηγούμαστε στο ταξίδι της ζωής μέσα σε έναν ορυμαγδό πληροφοριών συχνά ακατανόητων, αντιφατικών, ασήμαντων, συγκεχυμένων, κι όμως, πρέπει να βρούμε τις απαντήσεις. Αυτό προσπαθώ να αποτυπώσω στις ιστορίες μου και, τελικά, αυτό ίσως δεν απέχει τόσο πολύ από τη δουλειά του δικαστή, που αναζητά την δικαιότερη λύση μέσα σε ένα πλήθος ισχυρισμών, αποδεικτικών μέσων και νομοθετικών διατάξεων.
Ο τίτλος Ο ερημίτης του Ραχμαντάν είναι γεμάτος μυστήριο. Ποια είναι η σημασία του για εσάς και πώς συνδέεται με τη θεματική του βιβλίου;
Σχηματικά, θα έλεγα ότι ο ερημίτης εκφράζει τη φιλοσοφική διάσταση και το Ραχμαντάν την παραμυθένια. Είναι τα δύο στοιχεία που πλέκονται μεταξύ τους για να δημιουργηθούν οι ιστορίες, που αποτελούν φιλοσοφικά παραμύθια. Η φιγούρα του ερημίτη αποτέλεσε την αρχική μου έμπνευση για τη δημιουργία των ιστοριών. Η φιγούρα αυτή συναντάται σε διάφορες θρησκείες και φιλοσοφικά δόγματα και συμβολίζει την πάλη ανάμεσα στον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο, το αληθινό και το επίπλαστο, το αιώνιο και το πρόσκαιρο, τον εσώτερο εαυτό και την κοινωνική του διάσταση. Στη φιγούρα του ερημίτη γίνονται πιο ευδιάκριτες οι μάχες αυτές που κάθε άνθρωπος καλείται να δώσει στη ζωή του. Γι’ αυτό και η φιγούρα του διαχύθηκε τελικά στους άλλους ήρωες του βιβλίου, οι οποίοι ως ερημίτες αναζητούν νόημα σε μια μοναχική, δύσκολη πορεία.
Η γραφή σας σπάει τα στερεότυπα της γραμμικής αφήγησης. Πώς προσεγγίζετε την κατασκευή των ιστοριών σας από αφηγηματικής πλευράς;
Είναι ωραίο να ακολουθείς τους κλασικούς κανόνες της αφήγησης, οι οποίοι για κάποιο λόγο υπάρχουν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Προσπάθησα, όμως, να πάω ένα βήμα παρακάτω: Να παρουσιάσω τις ιστορίες αυτές όχι ως μοναδικά, αποκομμένα και ανεξήγητα γεγονότα αλλά ως κρίκους της αλυσίδας της ζωής, η οποία έχει και αυτή τους κανόνες της. Συχνά, το τέλος των ιστοριών είναι συνάμα και η αρχή τους, γιατί ήθελα να καταδείξω την κυκλικότητα της ζωής, μιαν ατελή κυκλικότητα που τελικά παίρνει το σχήμα του σπιράλ. Η ζωή ακολουθεί κανόνες και μοτίβα αλλά πάντα πηγαίνει λίγο πιο μπροστά. Αν η ζωή δεν είχε αυτή την κυκλικότητα, αυτή την επαναληψιμότητα, τότε τα πάντα θα ήταν παράλογα. Δεν είναι, όμως, και αυτό είναι καθησυχαστικό. Είμαστε ο καθένας μας ένα μικρούλικο κομμάτι του σύμπαντος. Όσα μας συμβαίνουν, υπακούουν σε μια υπέρτερη λογική.
Μιλήστε μας για τον ρόλο των φανταστικών στοιχείων, όπως οι άγγελοι και οι δαίμονες, στη δομή του βιβλίου. Τι συμβολίζουν για εσάς;
Είμαι ως άνθρωπος εντελώς ρεαλιστής. Οι άγγελοι είναι οτιδήποτε εμφανίζεται στη ζωή μας και μας τραβάει στη σωστή κατεύθυνση, στον δρόμο της αρετής, στον δρόμο της αυτογνωσίας και της πληρότητας. Οι δαίμονες είναι οτιδήποτε μας τραβάει παραπλανητικά και ύπουλα στον δρόμο της φθοράς, της άσκοπης κατανάλωσης του χρόνου της ζωής μας, της αυτοκαταστροφής. Αυτό που βρίσκω ενδιαφέρον είναι το πώς εμφανίζονται οι άγγελοι και οι δαίμονες στη ζωή μας: είναι εντελώς δυσδιάκριτοι. Το πρόσωπο που στην αρχή σου χαμογελάει αγγελικά, στη συνέχεια σου αποκαλύπτει τα δαιμονικά του μάτια. Το πρόσωπο που στην αρχή σε κοιτάει σκληρά, στη συνέχεια σε καθησυχάζει και σου προσφέρει αγαλλίαση. Οι ίδιες οι επιλογές μας είναι οι προσωπικοί μας άγγελοι και δαίμονες…
Ποιο μήνυμα θα θέλατε να αφήσετε στους αναγνώστες μέσα από τις ιστορίες σας; Είναι η ελπίδα, η αποδοχή της ανθρώπινης φύσης ή κάτι βαθύτερο;
Δεν θέλω να δώσω μηνύματα και απαντήσεις. Δεν έχω αυτό το δικαίωμα απέναντι στους αναγνώστες. Κανένας συγγραφέας δεν το έχει. Θέλω απλώς να τους πω να ψάξουν οι ίδιοι τα μηνύματα και τις απαντήσεις. Να μην δέχονται τίποτα ως δεδομένο, να αμφισβητούν τα πάντα. Η ελπίδα είναι σύμφυτη στον άνθρωπο, αλλά, για να είναι ρεαλιστική, προϋποθέτει την αποδοχή της ανθρώπινης φύσης, που με τη σειρά της προϋποθέτει κάτι βαθύτερο: την άφοβη σκέψη μας πάνω στα μεγάλα ζητήματα. Κανείς δεν έχει για μας τις απαντήσεις. Όλοι είμαστε ερημίτες της ζωής που αναζητούμε ο καθένας μόνος του τις απαντήσεις. Είμαστε, όμως, ερημίτες με ικανότητα επικοινωνίας και μπορούμε να μοιραζόμαστε τις κοινές μας αγωνίες. Αυτό κάνω με αυτό το βιβλίο. Μοιράζομαι προβληματισμούς.
.jpg)
Πώς ισορροπείτε τη λογοτεχνική δημιουργία με την απαιτητική σας καριέρα και την οικογενειακή σας ζωή;
Και οι τρεις παράγοντες που αναφέρατε είναι το ίδιο απαιτητικοί. Μιλάμε για πόλεμο! Θύμα του πολέμου είναι κάποιες ιδέες που δεν έφτασαν ποτέ στο χαρτί. Αλλά δεν ανησυχώ! Οι πραγματικά καλές ιδέες δεν χάνονται. Επιστρέφουν ξανά και ξανά και απαιτούν να αποδράσουν στον έξω κόσμο! Όσο πιο συχνά μπορώ, τις βοηθάω, για να τις ξεφορτώνομαι από το μυαλό μου!
Της Αλεξίας Βλάρα, 30/12/2024
Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ενημερωμένα βιβλιοπωλεία, στα ηλεκτρονικά καταστήματα και στον επίσημο ιστότοπο των εκδόσεων Ιωλκός. Απόσπασμα του βιβλίου μπορεί να διαβαστεί εδώ. Περισσότερες πληροφορίες: Εκδόσεις Ιωλκός | www.iolcos.gr |www.facebook.com/Iolkos/ | www.instagram.com/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου