Άρης Γραικούσης: "Οι μεταγραφές για πιάνο, σε ένα έργο που προέρχεται από εκκλησιαστικό όργανό, ορχήστρα, η φωνή, παρουσιάζουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τόσο μουσικά όσο και στη δομή τους".

Αν υπάρχει κάτι που μας συγκινεί βαθιά στην κλασική μουσική, είναι η διαχρονικότητα της έκφρασης, η σύνδεση του ερμηνευτή με το έργο και – τελικά – με τον ακροατή. Σε αυτή τη συνέντευξη, έχουμε τη χαρά να συνομιλούμε με έναν διακεκριμένο πιανίστα, τον Άρη Γραικούση, ο οποίος, με τη δεξιοτεχνία του και την ευαισθησία της ερμηνείας του, μεταμορφώνει τη μουσική σε ζωντανό διάλογο ανάμεσα στις εποχές, τους συνθέτες, τα όργανα και το σήμερα.

Με αφορμή το νέο του ρεσιτάλ στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, όπου ο Johann Sebastian Bach συναντά τον Franz Liszt, τον Franz Schubert και τον Richard Wagner σε ένα πρόγραμμα που ισορροπεί ανάμεσα στη θρησκευτικότητα και τον λυρισμό, εξερευνούμε μαζί του την έννοια της μεταγραφής, τις απαιτήσεις της σόλο ερμηνείας, τη γοητεία των συνεργασιών αλλά και τις προσωπικές κορυφές μιας πορείας γεμάτης πάθος, αφοσίωση και βαθιά μουσικότητα.

Το ρεσιτάλ σας στο Ίδρυμα Θεοχαράκη φέρνει σε διάλογο τον Johann Sebastian Bach με μεγάλους συνθέτες άλλων εποχών. Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα;

Από καιρό θέλω να παρουσιάσω ένα ρεσιτάλ με έργα του J. S. Bach. Θα ακούσετε έργα του συνθέτη που έχουν γραφτεί για εκκλησιαστικό όργανο, ή φλάουτο ή ορχήστρα, όλα σε μεταγραφή για πιάνο από άλλους συνθέτες και πιανίστες. Αυτή ήταν η αρχική μου ιδέα. Είχα στη συνέχεια την έμπνευση να προσθέσω μεταγραφές του F. Lisztσε τραγούδια του F. Schubertκαθώς και τον «Θάνατο της Ιζόλδης» του R. Wagner πάλι σε μεταγραφή του Liszt.Πιστεύω ότι θα είναι ένα πολύ ενδιαφέρον πρόγραμμα!

Οι μεταγραφές για πιάνο έργων όπως η Τόκατα και Φούγκα ή ο “Θάνατος της Ιζόλδης” φέρουν πάντα μια ιδιαίτερη δραματουργία. Τι σας γοητεύει σε αυτές τις μεταγραφές;

Οι μεταγραφές για πιάνο, σε ένα έργο που προέρχεται από εκκλησιαστικό όργανό, ορχήστρα, η φωνή, παρουσιάζουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τόσο μουσικά όσο και στη δομή τους. Ο «Θάνατος της ιζόλδης» του Βάγκνερ για παράδειγμα, μία τόσο σπουδαία και δύσκολή άρια με την συνοδεία ορχήστρας, γίνεται ένα μοναδικό, πολυφωνικό και λυρικοδραματικό έργο για σόλο πιάνο από τον Λιστ. Από τον πιανίστα χρειάζεται μεγάλη ακρίβεια ώστε ναξεχωρίσει στις μεταγραφές, την συνοδέια από την φωνή, ή να δώσει τον όγκο του ήχου που απαιτεί η εμβληματική τοκάτα και φούγκα για εκκλ. Όργανο του Μπαχ.. Μεγάλη αλλά και δημιουργική πρόκληση!

Ο Bach είναι για πολλούς ο «πατέρας» της μουσικής. Πώς τον προσεγγίζετε ως ερμηνευτής στον 21ο αιώνα;

Ο Μπαχ, θεωρείται  ο πατέρας της μουσικής και της αρμονίας. ‘Εχει γράψει για όλα ταόργανα, καθώς και ορατόρια, άριες καντάτες, χιλιάδες έργα. Πολλοί συνθέτες έχουν εμπνευστεί κι έχουν συνθέσει, έχοντας μελετήσει τον Μπαχ! Πιστεύω ότι η μουσική του, 340 χρόνια  από την γέννησή του, παραμένει ζωντανή.Έχει πολλά στοιχεία μέσα της, πολυφωνία, μελωδίες αξεπέραστες,  έως και τζαζ αρμονίες τολμώ να πω. Απαιτείται μεγάλη συγκέντρωση για την εκτέλεση και την ερμηνεία των έργων του Μπαχ. Η μουσική του είναι  ολοκληρωμένη και μεστή στο πέρασμα των αιώνων...

Ποιες προκλήσεις συναντάτε στην απόδοση lieder του Schubert στο πλαίσιο ενός πιάνου χωρίς φωνή;

Οι μεταγραφές σε τραγούδια του Σούμπερτ, είναι πολύ απαιτητικές σε τεχνικό επίπεδο. Συνδυάζουν  πιάνο/φωνή,σε ένα έργο για σόλο πιάνο με δύσκολη ισορροπία. Η μεγάλη πρόκληση όμως είναι ότι ο πιανίστας καλείται να «τραγουδήσει» με ταπλήκτρα για να πετύχει τα τέλεια ηχοχρώματα και το φραζάρισμα του τραγουδιού.

Έχετε συνεργαστεί με πολλές λυρικές φωνές αλλά και ηθοποιούς. Τι σας δίνει αυτή η διεπιστημονική διάσταση στην τέχνη σας;

Η συνεργασία, οι ιδέες, οι ατελείωτες ώρες δουλειάς, οι πρόβες και τελικλά το αποτέλεσμα, πάντα  με συνεπαίρνουν και με εξελίσσουν . Έχω στο ενεργητικό μου πολλές αγαπημένες συνεργασίες, με ηθοποιούς και με τραγουδιστές, τόσο στο κλασικό όσο και  στο σύγχρονο τραγούδι. Η τέχνη έχει ατελείωτα μονοπάτια για εξερεύνηση, είτε σόλο είτε με συνεργάτες η μαγεία είναι ίδια!

Έχετε δώσει ρεσιτάλ σε ιστορικά και συμβολικά σημεία όπως η Δήλος και η Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή. Πώς επηρεάζει το περιβάλλον την ερμηνεία σας;

Η Δήλος είναι ένα μοναδικό μέρος παγκόσμιας εμβέλειας. Η ατμόσφαιρα και η ενέργεια που έχει αυτός ο τόπος, κάνουν την εμπειρία της επίσκεψης αξέχαστη. Πόσο μάλλον όταν ερμηνεύεις εκεί μουσική! Εκπληκτική βραδιά που μένει αξέχαστη! Οι ανοιχτοί χώροι και περισσότερο οι αρχαιολογικοί, έχουν μια μυσταγωγική ατμόασφιαρα, ακόμα περισσότερο όταν είναι και το φεγγάρι συντροφιά... Στη Μεγάλη του Γένους σχολή ήταν επίσης αξέχαστη εμπειρία. Έδωσα  ένα ρεσιιτάλ σε αυτήν την καταπληκτική αίθουσα τελετών της σχολής, που λειτουργεί αδιαλείπτως απο το 1453. Όσον αφορά την ερμηνεία, πάντα προσπαθώ να δωσω τον καλύτερό μου εαυτό σε οποιονδήποτε χώρο κι αν βρίσκομαι. Αισθάνομαι τυχερός και περήφανος που παρουσιάστηκα στους δύο αυτούς σπουδαίους χώρους!

Έχοντας μια τόσο πλούσια διεθνή εμπειρία, πώς βλέπετε το κοινό στην Ελλάδα σήμερα σε σχέση με το κλασικό ρεπερτόριο;

Υπάρχει κοινό στην Ελλάδα και μάλιστα όχι τόσο περιορισμένο, που παρακολουθεί συναυλίες κλασικής μουσικής. Έχω βρεθεί σε μικρότερα μέρη που το κοινό είναι προσηλωμένο και ήσυχο, πολλές φορές περισσότερο από ότι σε μία μεγάλη αίθουσα της Αθήνας. Ίσως οι πολύ νεότερες γενιές να μην παρακολουθούν  συναυλίες. Θέλω όμωςνα είμαι αισιόδοξος και να κοιτάζω την φωτεινή πλευρά!

Διδάσκετε πολλά χρόνια και σε νέες γενιές πιανιστών. Τι θεωρείτε πιο σημαντικό να μεταδώσετε στους μαθητές σας;

Θεωρώ καταρχάς πολύ σημαντικό το ότι το 2025 σε μία εποχή απόλυτης εξάρτησης από την τεχνολογία, έρχονται μαθητές όλων των επιέδων και ηλικιών να σπουδάσουν μουσική. Προσπαθώ μέσα από τις γνώσεις και την πολυετή εμπειρία σαν δάσκαλος, να διδάξω άρτια τεχνική και να δώσω γερές βάσεις. Περισσότερο όμως στοχεύω στην ποιότητα του ήχου και των ηχοχρωμάτων  ανάλογα με τις ικανότητες και την προσωπική ερμηνεία του κάθε σπουδαστή/στριας.

Ποιες στιγμές της μέχρι τώρα πορείας σας θεωρείτε σταθμούς καλλιτεχνικής ωριμότητας ή προσωπικής συγκίνησης;

Κάθε ρεσιτάλ μου, κάθε συναυλία ή παράσταση με συνεργάτες μου, είναι πάντα μία καινούρια πρόκληση, μία νέα δημιουργική εμπειρία! Εξελίσσομαι και ωριμάζω μέσα από την καθημερινή προσωπική εξάσκηση και φυσικά  μετά από κάθε εμφάνιση. Μία καλλιτεχνική μου στιγμή που ξεχωρίζω, είναι το προσωπικό μου ρεσιτάλ «Μουσικοί συσχετισμοί» που έκανε μεγάλη επιτυχία με επαναλαμβανόμενες παρουσιάσεις και θερμές κριτικες απο τον πανελλαδικό τύπο.

Αν μπορούσατε να συνοψίσετε το μήνυμα που θέλετε να αφήσει αυτό το ρεσιτάλ στο κοινό, ποιο θα ήταν αυτό;

Η μουσική είναι έκφραση της ψυχής για τον ερμηνευτή και τους θεατές. Επιθυμία μου είναι το κοινό να συμμετέχει μαζί μου, να ταξιδέψει και να αφεθεί στο μεγαλείο της μουσικής! Φεύγοντας, να έχουν αφυπνιστεί από τις δονήσεις του ήχου και να έχουν φανταστεί εικόνες μέσα από τα έργα.

Της Αλεξίας Βλάρα, 13/04/2025