Είδαμε και προτείνουμε: Ο ξεπεσμένος δερβίσης

 Ο ξεπεσμένος δερβίσης, Θέατρο Μπέλλος

Απέναντι από τον σιδηροδρομικό σταθμό του Θησείου, κοντά στη σήραγγα του τρένου που επεκτείνεται και ανάμεσα στα χαμόσπιτα και τα καφενεδάκια της περιοχής διαδραματίζεται η πλοκή του διηγήματος του Παπαδιαμάντη με τίτλο «Ο Ξεπεσμένος Δερβίσης» που έχει ως πρωταγωνιστή έναν φτωχό και περιπλανώμενο άνδρα στην ελλαδική πρωτεύουσα.

Δημοσιευμένο το 1896 λίγο πριν τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, ο διήγημα μας περιγράφει έναν περιπλανώμενο Δερβίση που βρίσκεται στην Αθήνα και βρίσκει καταφύγιο στα διανυκτερεύοντα καφενεία της περιοχής του Θησείου, όπου πληρώνει τη μαστίχα που πίνει έναντι της μουσικής που παίζει με το νάι του, ένα πνευστό όργανο της Ανατολής. Με διαταγή, όμως, του νέου αστυνομικού, όταν το καφενείο παραμένει κλειστό για μία νύχτα, αναγκάζεται να μείνει στην άρτι ανοιγμένη σήραγγα του τρένου για να προστατευτεί από το κρύο και τη βροχή. Το επόμενο πρωινό, συναντά έναν σαλεπιτζή, ο οποίος του προσφέρει σαλέπι και κουλούρι, ενώ στη συνέχεια τα ίχνη του χάνονται.

Το διήγημα του Παπαδιαμάντη αποτελεί απλά την αφορμή για μια πολύ ιδιαίτερη μουσική παράσταση, η οποία θέλει να τονίσει στοιχεία, όπως τη συνύπαρξη ανθρώπων που προέρχονται από διαφορετικό κοινωνικό και πολιτισμικό υπόβαθρο, τον τρόπο αναπαράστασης του Άλλου, τις διαπολιτισμικές συναντήσεις ανάμεσα στις διάφορες κουλτούρες και πάνω απ’όλα την ανθρωπιά και την ανάγκη για συντροφικότητα. Παράλληλα, στην Αθήνα του τότε και του τώρα, η παράσταση στοχεύει συμβάλλει στην κατασκευή της εικόνας του Ξένου αλλά, εν προκειμένω, και στην ανατροπή στερεοτυπικών αντιλήψεων.

«Αυτός ο κόσμος είναι σφαίρα και γυρίζει και χαρά σε εκείνον που ξέρει να τον γυρίζει», είναι η φράση «κλειδί» στο έργο αυτό του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

Τρεις εξαιρετικά ταλαντούχοι καλλιτέχνες, η Φένια Παπαδόδημα ως τραγουδίστρια και ηθοποιος ,ο Παναγιώτης Κωστόπουλος στα κρουστά, και ο Γιώργος Παλαμιώτης στο μπάσο μας ταξιδεύουν στις μουσικές του κόσμου μέσα από οικεία αλλά και διαφορετικά ακούσματα, χρησιμοποιώντας μουσικά όργανα απ’όλο τον κόσμο και τραγουδώντας σε πολλές γλώσσες που φέρνουν στη μνήμη βυζαντινή υμνολογία, σούρες του Κορανίου, και βέβαια τον Ξένον από το Ασματικόν του Όρθου του Μεγάλου Σαββάτου, όπου ο ευσχήμων Ιωσήφ ζητά από τον Πιλάτο το σώμα του Χριστού, λέγοντας: «Δος μοι τούτον τον ξένον, ίνα κρύψω εν τάφω, ος ως ξένος ουκ έχει την κεφαλήν που κλίναι».

Το ίδιο κάνει και ο ίδιος ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Ιωσήφ, κρύβει στο διήγημά του τον φτωχό μουσουλμάνο στο βάθος της σήραγγας. Και τότε αυτός εκφράζει την ευγνωμοσύνη του για το προσωρινό του καταφύγιο με έναν μουσικό αυτοσχεδιασμό. Ένας αυτοσχεδιασμός που υπερβαίνει οντολογικά τη μελωδία. Γιατί ο νάι με νάζι λέει το ΝΑΙ στην ενανθρώπιση, στην αλληλοπεριχώρηση, στη συνύπαρξη και τη Δημιουργία. Αυτός ο ήχος που «ικετεύει το άπειρο» και τον οποίο αποδίδουν με πάθος, με μαεστρία και σχεδόν με τον έρωτα του Άσματος των Ασμάτων οι τρεις μουσικοί!

Πολύ ιδιαίτερη παράσταση που σε ταξιδεύει σε άλλους κόσμους και σε κάνει να δεις τον διπλανό -όποιος και να είναι αυτός- με διαφορετικό μάτι!

Μαρία Κουμαριανού, 17/12/2024

 Φένια Παπαδόδημα

 

«Ο Ξεπεσμένος Δερβίσης»

του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Sometimes I feel like a motherless child

 

Ένα συμφωνικό έργο από λέξεις, ήχους και παλμούς. 

«Φωνή εκ βαθέων αναβαίνουσα,… ικετεύουσα το άπειρον».

 

Από 9 Δεκεμβρίου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 20:30

 

Η ηθοποιός, μουσικός, σκηνοθέτις και συγγραφέας Φένια Παπαδόδημα δίνει σάρκα κι οστά στο αριστουργηματικό κείμενο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο Ξεπεσμένος Δερβίσης»  εμποτίζοντας με μουσική τον αφηγηματικό του λόγο.

 

Η Φένια Παπαδόδημα χειρίζεται τη φωνή σαν ένα μουσικό όργανο — πότε σαν πνευστό, πότε σαν κρουστό — και ταξιδεύει μέσα από λέξεις και μελωδίες στην καρδιά του κειμένου. Η μουσική και τα τραγούδια που συνθέτει αντανακλούν τη μαγευτική ατμόσφαιρα του έργου του Παπαδιαμάντη και «πλάθουν» έναν παράλληλο και πρωτότυπο μουσικό κόσμο. 

 

Μαζί της, δύο μουσικοί, ο Γιώργος Παλαμιώτης στο μπάσο και ο Παναγιώτης Κωστόπουλος στα τύμπανα, ερμηνεύουν τη μουσική και το κείμενο μέσα από το πρίσμα του δικού τους προσωπικού ήχου, αλλά και εστιάζοντας στα προσωπικά τους βιώματα ως «ξένοι» σε μεγάλες μητροπόλεις της Δύσης. 

Ένα πλήθος από ήχους, εικόνες και εμβόλιμα κείμενα δημιουργούν ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πεδίο, ένα dream sequence συνειρμών μέσα στο οποίο κινείται ο Δερβίσης του Παπαδιαμάντη.

 

 

Ποιος είναι ο Ξεπεσμένος Δερβίσης

 

Ο Ξεπεσμένος Δερβίσης του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη φωτίζει το ζήτημα της κοινωνικής απομόνωσης και της πολιτισμικής διαφορετικότητας, θέματα διαχρονικά και ανθρώπινα, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά τη βαθιά ενσυναίσθηση του συγγραφέα για τους περιθωριοποιημένους της κοινωνίας.

 

Ο αινιγματικός ήρωας του «Ξεπεσμένου Δερβίση» τριγυρίζει σαν αερικό στα σοκάκια  της Ακρόπολης το φθινόπωρο του 1896, πίνοντας καμιά φορά τη μαστίχα του στο καφενείο «έμπροσθεν του Θησείου», αν κάποιος τον κεράσει. «Άστεγος, ανέστιος, φερέοικος, διωγμένος, εξωρισμένος», ο Δερβίσης είναι ο διαχρονικός ξένος, ένας «υπερόριος» πέρα από κάθε σύνορο. 

 

Κεντρικό σκηνικό της αφήγησης, το βουητό των θαμώνων που μπαινοβγαίνουν στο καφενείο μέχρι που αυτό κλείνει όταν έρχεται «η πεπρωμένη νυξ». Αυτή την κρύα και μοιραία νύχτα ο δερβίσης θα βρεθεί ολομόναχος στον δρόμο, μετά την αστυνομική διαταγή να κλείσει το καφενείο. Μην έχοντας που να κοιμηθεί, κατεβαίνει στην τότε ακόμα υπό κατασκευή σήραγγα του Θησείου. Εκεί «κάτω εις τον λάκκον, εις το βάραθρον» σκέφτεται «το άστατο των ανθρωπίνων πραγμάτων».  Βγάζει το νάϊ του και παίζει «δια να ζεσταθή, τον τυχόντα ήχο όστις του ήλθε κατ’ επιφοράν εις την μνήμην…».

 

Η μουσική από το νάϊ, γίνεται φίλος, προσευχή, παρηγοριά, τροφή, δύναμη, συνομιλία με το άπειρο. Ο απόηχός της ξυπνάει «τα βαρέα τείχη και τους κίονες του Θησείου», που συμμετέχουν σαν ζωντανά πρόσωπα.

 

Ο καθένας από εμάς ίσως είναι εν δυνάμει o δερβίσης. Αποξενωμένοι από τον τόπο μας, εξόριστοι ή τουρίστες στην ίδια μας τη ζωή, όλο και πιο μόνοι, όλο και πιο φοβισμένοι, απλοί «παρατηρητές», ίσως τελικά χρειαζόμαστε «τον αμανέν του Δερβίση», προκειμένου να πετάξουμε ό,τι άχρηστο κουβαλάμε στη ζωή μας. 

 

«Νάϊ, νάϊ, γλυκύ, νάζι, κατά δύο κοκκίδας διαφέρει δια να είναι το Ναι όπου είπεν ο Χριστός, το Ναι το ήμερον, το ταπεινόν, το πράον, το Ναι το φιλάνθρωπον».

 

Και ίσως ο καθένας από εμάς να θέλει να μάθει: ποιο είναι αυτό το Ναί και ποιες αυτές οι δύο μικρές κουκίδες που μας χωρίζουν από αυτό;    

Ή όπως έλεγε η Laurie Anderson: “What is behind that curtain?”  Να μπορούσε ίσως η μουσική να το πει… 

 

 

 

 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ 

Πιάνο, ερμηνεία: Φένια Παπαδόδημα

Τύμπανα: Παναγιώτης Κωστόπουλος

Μπάσο, ηχητικά τοπία: Γιώργος Παλαμιώτης

Ψηφιακή ζωγραφική: Γιώργος Κόρδης

 

Σκηνοθεσία: Κατερίνα Γεωργουδάκη 

Μουσική, σύλληψη:  Φένια Παπαδόδημα 

Μουσική διεύθυνση, βίντεο: Γιώργος Παλαμιώτης (Omonoia Soundz)

Φωτογραφία: Ελευθερία Νικολαΐδου 

Παραγωγή: Μαρίνα 

Σύμβουλος Παραγωγής: Panas (Ο Χρόνος Δεν Είναι Χρήμα) 

 

 

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Θέατρο Μπέλλος: Κέκροπος 1, τκ 10558, Πλάκα

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 210 3229889

Έναρξη: 9 Δεκεμβρίου 2024

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Δευτέρα και Τρίτη στις 20:30

Διάρκεια: 75 λεπτά 

Τιμές εισιτηρίων: Early bird 12€, Γενική είσοδος 15€, Μειωμένο 12€, Aτέλειες 7€

Προπώληση: www.more.com/theater/o-ksepesmenos-derbisis

 

Επικοινωνία: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου | Art Ensemble