Νίκος Ιωαννίδης: "Το έργο είναι πολιτικό και ο ήρωας του είναι ένας άνθρωπος που στάθηκε μόνος απέναντι σε ένα πανίσχυρο και σκληρό πολιτικό σύστημα όπως το απαρτχάιντ".

 

-          Πώς προσεγγίσατε τον ρόλο του Δημήτρη Τσαφέντα; Τι σας συγκίνησε περισσότερο στην προσωπικότητά του;

Προσπάθησα αρχικά να τον καταλάβω ως προσωπικότητα, πριν φτάσει στην απόφαση να δολοφονήσει τον Φέρβουντ. Ήθελα να καταλάβω  αν ήταν ένας χαρακτήρας με βίαια ένστικτα, αν είχε πολιτική συνείδηση ή αν η πράξη του ήταν καθαρά προσωπική. Έθετα "ερωτήσεις" στον χαρακτήρα και μέσω έρευνας προσπαθούσα να βρω τις απαντήσεις. Έπρεπε  πρώτα να δω τον άνθρωπο  και μετά την πράξη του. Αυτό που με συγκίνησε βαθιά ήταν η αυτοθυσία του. Ήξερε ότι η πράξη του δεν είχε επιστροφή και το αποδέχτηκε. Δεν είναι κάτι απλό αυτό.

-         Ο χαρακτήρας βιώνει ακραίες συνθήκες καταπίεσης και βασανισμού. Πώς προετοιμαστήκατε ψυχολογικά για να αποδώσετε αυτή την ένταση επί σκηνής;

Στην παράσταση, συναντάμε τον Τσαφέντα μετά από χρόνια βασανιστηρίων. Είναι ένα σώμα σακατεμένο, που δεν το ορίζει. Έμαθα πρόσφατα από τον Αλέξανδρο Μουμπάρη, συγκρατούμενό του, ότι κάποια στιγμή ο Τσαφέντας του είχε πει πως από όλο το σώμα του ένιωθε μόνο την αριστερή του γάμπα λόγω των βασανιστηρίων. Προσπαθούμε να δείξουμε έναν άνθρωπο που στέκεται όρθιος, παλεύοντας να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του, ακόμα κι όταν έχει χάσει όλες του τις δυνάμεις.

 

-          Ο Τσαφέντας θεωρείται τόσο επαναστάτης όσο και θύμα. Πώς ισορροπείτε αυτές τις αντιφάσεις στην ερμηνεία σας;

. Το κείμενο του Γιώργου Δαμιανού είναι εξαιρετικό. Καλύπτει όλες τις πτυχές του Τσαφέντα και της πράξης του, δίνοντας στο κοινό τη δυνατότητα να σχηματίσει τη δική του άποψη.

-         Πώς ήταν η συνεργασία σας με τον Κοραή Δαμάτη και πώς σας καθοδήγησε στη διαμόρφωση του χαρακτήρα;

Η συνεργασία μου με τον Κοραή αντανακλά τη μακρόχρονη φιλία μας. Γνωρίζουμε καλά ο ένας τον άλλον, έχουμε κοινούς κώδικες, εμπιστοσύνη και κοινή οπτική. Επαγγελματικά, δεν είναι η πρώτη φορά που δουλεύουμε μαζί. Ο Κοραής, κατά τη γνώμη μου, εκπροσωπεί ένα θέατρο που εστιάζει στην ουσία, αποφεύγει τον εντυπωσιασμό και δίνει έμφαση στο λόγο και το κείμενο. Η σπάνια ικανότητά του στη δραματουργική ανάλυση, σε συνδυασμό με την εμπειρία του από μεγάλα έργα και συνεργασίες, σε κάνει να θέλεις να "κλέψεις" ό,τι μπορείς και προλάβεις ... από τη διαδικασία της πρόβας.

-          Ο Τσαφέντας είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα της ιστορίας. Πόσο σημαντική θεωρείτε την αποκατάσταση της ιστορικής του εικόνας μέσω της τέχνης;

Όλα λειτουργούν προσθετικά, και η τέχνη μπορεί να προσφέρει το δικό της λιθαράκι σε αυτή την κατεύθυνση, όπως κάνουμε και εμείς με αυτή την παράσταση. Ωστόσο, απαιτούνται πολλές παράλληλες δράσεις, τόσο πολιτιστικές όσο και πολιτικές, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγαλύτερη κινητικότητα, τόσο στη Νότια Αφρική όσο και στην Ελλάδα, όπου η ιστορία του Δημήτρη Τσαφέντα παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η έκθεση της εικαστικού Πέννυς Σιώπη στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης για τη Νότια Αφρική, η οποία προβάλλει τη μορφή του Τσαφέντα, συμβάλλοντας στη διεθνή ανάδειξη της ιστορίας του.

-          Ποια σκηνή της παράστασης θεωρείτε πιο δυνατή ή συναισθηματικά φορτισμένη για εσάς προσωπικά;

Υπάρχουν αρκετές σκηνές. Οι λέξεις δημιουργούν εικόνες και συναισθήματα που, όσο κι αν τις επαναλαμβάνεις σε κάθε παράσταση, η συναισθηματική φόρτιση είναι  έντονη. Φράσεις όπως: «Οι φονιάδες οι Άγγλοι σκότωσαν χιλιάδες παιδάκια… τους δίνανε νερό και ψωμί με τριμμένο γυαλί… Καθάριζαν την περιοχή…» Πώς να μείνεις συναισθηματικά ΄΄απαθής’’….;!

Τι συναισθήματα θα θέλατε να προκαλέσετε στο κοινό μέσα από την ερμηνεία σας;

 

Δεν υπάρχει συγκεκριμένο συναίσθημα που στοχεύω να προκαλέσω. Το έργο είναι πολιτικό και ο ήρωας του είναι ένας άνθρωπος που στάθηκε μόνος απέναντι σε ένα πανίσχυρο και σκληρό πολιτικό σύστημα όπως το απαρτχάιντ . Μετά από κάθε παράσταση, ανακαλύπτω από το κοινό τα συναισθήματα που γεννά η ιστορία.

-          Ποιο πιστεύετε ότι είναι το κεντρικό μήνυμα της παράστασης και γιατί θεωρείτε ότι η ιστορία αυτή παραμένει διαχρονική;

Η δύναμη της ανθρώπινης ψυχής να αντιστέκεται στην αδικία. Είναι ένα μήνυμα που παραμένει πάντα επίκαιρο.

-          Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας σας, υπήρξε κάτι που μάθατε για τον εαυτό σας μέσα από τη ζωή του Τσαφέντα;

Η υπομονή και η βαθύτερη κατανόηση της ελευθερίας.

-          Ποια ήταν η μεγαλύτερη καλλιτεχνική πρόκληση που αντιμετωπίσατε σε αυτόν τον ρόλο και πώς την ξεπεράσατε;

Κάθε στοιχείο του ρόλου ήταν πρόκληση. Από τη μορφή του μονολόγου μέχρι την ιστορική και πολιτική του διάσταση. Σε κάθε παράσταση, αναμετριέμαι με όλα αυτά και προσπαθώ να μείνω πιστός στην αλήθεια του χαρακτήρα.

Της Αλεξίας Βλάρα, 7/1/2025