Διαβάσαμε και προτείνουμε: Η Κάθαρση

 

Η Φιλομήλα Λαπατά, με το τρίτο και αυτοτελές μέρος της ιστορικής τριλογίας της «Οι Κόρες της Ελλάδας», μας προσκαλεί να ταξιδέψουμε στην καρδιά της μεταμορφωμένης Αθήνας του 19ου αιώνα με το βιβλίο «Η Κάθαρση». Στην ατμόσφαιρα του 1882, η αφήγηση ξεδιπλώνεται σαν ένα καλοδουλεμένο μυστήριο: ένας ετοιμοθάνατος πρώην αξιωματικός της Αστυνομίας, βασανισμένος από ένα μυστικό που κρατούσε για χρόνια, παραδίδει σε έμπιστο φίλο μια υπόσχεση που αναμοχλεύει τον φάκελο μιας ανεξιχνίαστης υπόθεσης φόνου. Η επιστροφή μιας δυναμικής Ελληνίδας της Διασποράς από την Κωνσταντινούπολη και η επανεμφάνιση της κόρης της στην κοινωνική σκηνή της Αθήνας ξεσηκώνουν θύελλα αντιδράσεων, ξυπνούν καλά κρυμμένα μυστικά και αποκαλύπτουν αλήθειες που ξεσκεπάζουν τις ατέλειες μιας σημαντικής οικογένειας. Ένας ακέραιος αξιωματικός, που ξεχωρίζει για την ηθική και την καλοσύνη του, αποδεικνύει την αφοσίωσή του και σώζει μια νεαρή γυναίκα από τον εξευτελισμό, ενσαρκώνοντας την τιμή και το δίκαιο σ’ έναν κόσμο γεμάτο εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις.

Η συγγραφέας καταφέρνει να σκιαγραφήσει το κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό υπόβαθρο της περιόδου με απαράμιλλη δεξιοτεχνία, παρουσιάζοντας τη σταδιακή μετάβαση της Αθήνας από μια πόλη οθωμανικής αρχιτεκτονικής και κοινωνικής τάξης σε μια πρωτεύουσα που ατενίζει τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό και τη διαφώτιση. Μέσα από τις περιγραφές της, οι δρόμοι, τα σπίτια, οι ήχοι και οι άνθρωποι της Αθήνας ζωντανεύουν, επιτρέποντας στον αναγνώστη να βυθιστεί στην εποχή και να βιώσει την ατμόσφαιρά της. Οι λεπτομέρειες που προσθέτει, από την αρχιτεκτονική έως και τις καθημερινές συνήθειες των κατοίκων, αποτελούν τα θεμέλια που στηρίζουν το συναισθηματικό βάρος και τη νοσταλγία για μια Αθήνα γεμάτη αντιθέσεις και προσδοκίες.

Η Φιλομήλα Λαπατά είναι ειλικρινής και απολαυστική αφηγήτρια. Μέσα από τους χαρακτήρες της, μας φέρνει κοντά στους ανθρώπους αυτής της εποχής, οι οποίοι, παρά τις διαφορετικές αξίες και κοινωνικές συνθήκες, αναδεικνύουν συναισθήματα που αντηχούν ως τις μέρες μας. Η κεντρική ηρωίδα και τα πρόσωπα που τη συνοδεύουν είναι επιλεγμένα με ακρίβεια. Η Λαπατά τους προσδίδει ζωντάνια, με ονόματα μοναδικά, τα οποία δεν είναι μόνο σημειολογικά συμβολικά αλλά μας προσκαλούν να παραδοθούμε στη μαγεία τους και να αφεθούμε στο ταξίδι των συναισθημάτων τους. Κάθε απόφαση, κάθε λάθος και κάθε πάθος των ηρώων κουβαλά μια εσωτερική ένταση που γίνεται και δική μας.

Ακόμα και οι μικρότερες πτυχές της ιστορίας, όπως οι αμφιθυμίες και οι σιωπηλές σκέψεις των ηρώων, προσδίδουν βάθος στην αφήγηση και τονίζουν την αέναη ανάγκη του ανθρώπου για εσωτερική κάθαρση. Η συγγραφέας, χωρίς υπερβολές ή αδικαιολόγητες «σάλτσες», αποκαλύπτει τα ανθρώπινα ελαττώματα, την επιθυμία για κοινωνική αποδοχή και την ανάγκη για εξιλέωση. Ο τρόπος που περιγράφει τον πόνο, την έκπληξη, τη μετάνοια, τον έρωτα και την αναζήτηση της αλήθειας είναι τόσο δυνατός, που ο αναγνώστης νιώθει σχεδόν σωματικά τη δύναμη της γραφής της. Η σιγουριά με την οποία η Λαπατά διαχειρίζεται την αφήγηση μας κάνει να αγαπάμε την Ελλάδα λίγο περισσότερο, να αγαπάμε την ανθρωπότητα λίγο περισσότερο. Κι όταν κλείνουμε τα μάτια στο τέλος της ανάγνωσης, το ταξίδι αυτό έχει αφήσει μέσα μας κάτι από το πνεύμα της ίδιας της συγγραφέως, αυτή την ήρεμη και ταυτόχρονα ισχυρή παρουσία που μέσα της σιγοβράζει και μας προκαλεί να αναλογιστούμε τις δικές μας πράξεις και τις δικές μας κρυφές αλήθειες.

Η τριλογία αυτή αποτελεί μια μοναδική προσθήκη στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. «Η Κάθαρση» δεν είναι απλά μια ιστορία· είναι ένα πολύτιμο κειμήλιο για κάθε βιβλιοθήκη, ένα έργο που μας καλεί να επιστρέψουμε ξανά και ξανά στις σελίδες του, βρίσκοντας κάθε φορά νέα νοήματα και συγκινήσεις. Η Λαπατά πετυχαίνει να ανασυνθέσει την ιστορική και ψυχολογική πορεία της Αθήνας με τρόπο που δεν επιτρέπει να μείνουμε ίδιοι… το βιβλίο αυτό ανοίγει την ψυχή μας και μας μεταμορφώνει, έστω και λίγο, με κάθε ανάγνωση.

Πόσο μας λείπει μια τέτοια συγγραφική πένα και όχι μόνο, μια φωνή να την ακούμε κάθε μερα και φυσικά νιώθεις αυτή την ηρεμία και την σιωπή που αποπνέει η συγγραφέας που μέσα κραυγάζει και σαν κτήνος βρυχάται. Ας αφουγκραστούμε λίγο και ας κλείσουμε τα μάτια μας και να αφεθούμε στο ταξίδι!

Και όταν τα ανοίξουμε σιγουρά δεν θα είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι…

Της Αλεξίας Βλάρα, 7/11/2024